Ka Sur Ka Jingieit
(July - September 2016)
NA KA MIEJ EDITOR
(July - September 2016)
NA KA MIEJ EDITOR
KA B0R JONG KA
SNAM
Hato phi kwah ban tip shaphang ka snam ha ka met u
briew?
Ki riew tymmen ki ju ong ba ka snam ka dei ka Wah Jong Ka Jingim.
Na ka bynta kata ka long kaba donkam eh iaka jingim u briew. Ki stad saian ki
ong ba ka ka snam ka kynthup haduh 8% naka jingkhia jong ka met u briew kaba don
kumba 5-6 litar eiei. Haka snam, ka kynthup ia kine, kaba long um (fluid) bad
kaba long dur kum ki kamra rit (cellular). Ka snam ka don ha ki lai syrtap ne
lai rong. Ka syrtap kaba nyngkong kadei
ka rongsaw kaba la khot ka Red Blood Cells (R.B.C) (2) ka syrtap kaba ar ka dei
kaba rong lieh kaba la tip kum ka White Blood Cells (W.B.C) bad ki Platelets. (3)
Ka syrtap kaba lai ka dei kaba long rong ktieh (straw coloured) kaba la tip kum
ka Blood Plasma. Kine ki don ha la ka jong ka jong ka jingtrei kam ha ka jingim
jong U briew.
1.
Red Blood Cells (R.B.C.) lane
erythrocytes – Ka
kynthup iaka 45 % jong ka snam. Ka don iaka haemoglobin kaba pynlong saw iaka rong.
Ka trei kam kum ban phah noh Ia ka lyer ring mynsiem (oxygen) sha ki bynta ki
bapher bapherjong ka met. Kumta ngi tip ba ka met u briew ka donkam iaka lyer banring
ne pynhiar mynsiem ban kan im.
2.
White Blood Cells (W.B.C) lane
leukocytes – Ka
kynthup tang 1% ha ka jingdon ha ka snam. Ka pynkhlain ia ka bor ha ka met
(Immunity) ban iada ban ialeh pyrshah ia ki jait jingpang ki bapher bapher (Infection
disease).
3.
Plateletslane Thrombocytes – Kane ka iada ban pynlang tylli iaka
snam (blood clotting) ha ka por ka jingmih snam na ka met kum ha kano kano ka
jingmynsaw. Haba don kano kano ka jingmynsaw ne mong ha ka met ka snam kan mih naka
jingmong, hynrei kane ka platelets ka ialeh ban pynsangeh bad set noh ia ka snam
ka ba don hapoh ka met u briew khnang ba un nym iap.
4.
Blood Plasma – Kaba stem jngut ne rongktieh. 92%
ka kynthup iaka um bad 8% ia ki jaid jingbam protein, ka iarap ban phah iaka
jingbam (nutrients, glucose, minerals) sha ki bynta jong ka met bad ban weng
noh ia ki jakhlia (carbondioxide, lactic acid bad urea) naka met.
Ø Hangne ngi iohi ia ka bor jong ka
snam kaba trei kam ha ka met jong u briew ban wanrah iaka jingim (life) ha u.
Ka Bible ruh ka kren shai ba ka jingim ka don ha ka snam (Leb 17: 11). Kaba
katno tam ka snam ba kordor U Jisu Khrist, U khun langbrot ba khlem pop bad ba
khlem thohbria (1 Pet 1:19) ka long kaba kham donbor bad kaba kham khlain bor
na ka bynta kita kiba pdiang iaka. Haba ngi pdiang iaka snam U Jisu ka wan rah
ia kata ka jingim bymjukut ha ngi.
Kane ka snam ka wan rah iaka lyer ba kynja mynsiem (oxygen) na U Blei shangi. Kumta
donkam ban pdiang ia ka snam u Jisu ka ban pynim ia ngi ki briew. Ka snam U
Jisu ka pyniasuk ia ngi bad U Blei “bad da U ban pyniasuk noh ia kiei kiei baroh
halade hi, naba la lah pynlong iaka jingiapynsuk da ka snam ka diengphna jong
U. (Kol 1:20-22). Ka snam U Jisu ka pynshlur ruh ia ngi ban leit sha ka
jaka kyntang ne ka jindonryngkat jong U Blei. (Heb 10 : 19) “Hynrei mynta ha U
Khrist Jisu ia phi kiba la ju long jngai ruh mynno la pynlong hajan daka snam U
Khrist. Namar ma U, U long ka jingpyniasuk jong ngi, uba la pynlong kawei iaki
baroh ar, bad u la pynkhyllem iaka kynroh pdeng ka jingpyniakhlad Ephe 2:13,14.
Ø Ka snam U Jisu ka don ka bor ban
pynkhlain iaka bor u briew (immune system) ban ialeh pyrshah lane ban pyniap
lut ia kino kino ki khniang jingpang kiba wan haka met u briew. Haba ki khun
Israel ki la tah da ka snam u khun langbrot ha ka shawkad ka jingkhang jong ki,
ka khlam ka ri Egypt ka la iaid lait noh na ki (Exo 12:7, 13). U Jisu halor ka
Diengphna Ula shimti ia ki jingkhrew jong ngi bad ula bah noh ia ki jingpang
jong ngi bad uba da ka jingjngem snam jong U la pynkhiah ia ngi. (Mat 8:17;
1Pet 2:24). Ka snam U Jisu ka aibor ia ngi ban ialeh pyrshah ia ki bor u
soitan, ki bor ka jingdum, ki ksuid ki khrei ne kino kino ki jingpang jingshitom kiba thmu ban hiar thma
ha ka jingim jong ngi.
Ø Kumba ka snam ka ai iaka jingbam ha
ka met u briew ban pynkhlain ia ka bad kumjuh ruh ka weng noh ia ki jakhlia na
ka met jong u, kaba katno tam ka snam U Jisu ka pynkhlain bad ka pynthymmai bor
ia ngi ki bangeit bad ka weng noh ia ki jingbymkhuid baroh naka jingim jong
ngi. Ka snam U Jisu ka pynkyntang ia ngi, ka sait khuid ia ngi naka pop baroh.
(Jing 1: 5, 14). U Jisu Ula pynjaw ia la ka jong ka snam halor ka Diengphna ban
long ka jingmap naka bynta ki pop jong ngi bad ban wan rah ka jingim bymjukut
ha ngi.
Kumta
donkam ban pdiang ia ka snam U Jisu ha ka jingim jong ngi. Amen
KA
DOHNUD BYM SNGEWNGUH
(Apostle
R.R.Khongkrom)
Kane ka jingthoh kan iarap ban pynbeit bad ai mynsiem
ia ki nongpule ba ieit da kaba pule bad puson khamtam eh ban iit ia lade ym ban
pynksan ne pynrem ia kiwei pat. Ai kan long ka nuksa ba bha ia ka jingim
jongngi ba ngin kham leh bad mut tang kaba bha bad ban sngewnguh ia ka
jinglehbha na U Trai bad na ki briew.
1.
KA TYNGAB BAD KA PARO (Jenesis 8:
6-12)
Namar
ka pop jong u briew bad ka jingbymman ba la taplup ia ka pyrthei baroh kawei ha
ka por u Noah. Ka ktien na U Trai ka la wan ha u Noah ba un tei ia ka ïinglieng
ba kan ngiam bad briew bad mrad, namar ka jingshlei kan sa taplup ia ka pyrthei
baroh kawei. Kawei ka jingpynpaw (vision) na U Blei u Noah u shim por ban
pyndep shispah arphew snem. Namar ba ki briew ki la kyntait ia ka jingialap u
Noah, ki la kyntait ruh ban rung ha ka ïinglieng u Noah da kaba ngeit ba baroh
kaba u kren kan nym wan jia shisha. Haba la kut ka shipah ar phew snem bad ka
ïinglieng ladep ban shna, U Blei u la kren ha ka sien ba ar, to rung noh ma me
bad ki khun jong me bad ki pyrsa kurim jong me ryngkat ki mrad bakhuid baroh
bad na ki kynja sim bneng hynniew hynniew jur shynrang bad kynthei, bad na ki
kynja mrad bymkhuid shijur shijur shynrang bad kynthei (Jen 7: 2,3). Ka
jingshlei ka la wan bad ka la dap lut ia ka pyrthei baroh kawei. Baroh briew
bad mrad ki la iap lut, lait noh sa tang kita kiba don ha ka ïinglieng ki la
lait im.
Ka
tyngab bad ka paro ruh ka la lait im lang. Hynrei haba u Noah u la pyllait ia
ka tyngab ba kadei ban wanrah khubor lada ka um ka la ryngngad ne em? Ka tyngab
mar sien pyllait u Noah na ka ïinglieng ka la phet bran kam wan phai shuh. Kam
don jingsngewnguh, kam sheptieng ia U Blei ne u briew. Hynrei ka paro haba u
Noah u la pyllait na ka bynta ka juh ka jingthmu ka la wan phai biang. Ha ka
sien ba ar la pyllait biang ka la wan phai biang ryngkat ki sla u dieng Olib.
Ha ka sien balai ka la jah noh jar ban pyni ba ka um ka la rngad. Wat long
kumka tyngap hynrei long kum ka paro.
2.
KI KHUN ISRAEL (1 Cor 10: 1-11)
Ki
khun Israel 430 snem ki la shongmraw ha Egypt. U Blei u la phah ia u Moses ban
pyllait mraw ia ki. Ki la mih noh na ri Ijipt da ka jingdap kyrhai bad da ka
jinglaitluid bakhraw. U Blei u la pynkad ia ka duriaw ba saw, pynbang pat ia ka
um ba kthang, ai ia ka Mana man ka step bad syiar khlaw man ka jan miet, ka met
ba koit ba khiah, ka jain kam shym la man rim, ki juti kim shym la jot, ia ki
nongshun la jop, ka hukum la ai ba kin tip ban sumar ia ka aiñ U Blei. La hukum
ban thaw ia ka Tabarnacle bad ki lyngdoh ban shakri ia U Blei bad ki briew. Ki
la iohsngew ia ka sur U Blei ba la kren na u Lum Sinai, u Lyoh ka burom U Blei
ka paw ha Tabarnacle. Nalor kine kiei kiei kiba U Blei u la leh kim shym la
sngewnguh ia U Blei bad ia u Moses. Ki kren beiñ pyrshah ia u Moses bad ki ieng
ialeh pyrshah ia u Moses bad ia u Aaron. Ki la ia mane blei thaw, ki la ialeh
nuti, arphew lai hajar ngut ki la iap ha kata ka sngi, ki la ia tynjuh ia U
Trai, bad ki bseiñ ding ki la puh ia ki, ki la ia khñium bad la pynjot noh ia
ki da uta u nongpynjot, te kine kiei kiei baroh ki la jia ha ki kum ka dak ia
ngi ruh.
3.
KA RUTH BAD KA ORPAH (Ruth
1:1-5,8-14,16-18; 4:7-17)
Ka
Naomi ka tnga u Elimelekh. Naomi ka jingmut “ba sngew tynnad” kine ki la don ar
ngut ki khun shynrang U Mahlon bad u Shilion. Ka nemsniew ka la jia ha
Bethlehem - Judah ki la mih noh na la ka ri bad ki la leit sha Moab ba shong
ban sah hangta. U Mahlon bad u Shilion ki la shim tnga ia ka Orpah bad ka Ruth.
Ka jingjia bym sngewtynnad ka la wan jia ha ka ïing ka Naomi, u lok jong ka u
la iap, ki khun shynrang jong ka baroh arngut ki la iap. Ka Orpah ka la doh ia
la ka kiaw kurim bad ka la leit noh. Kam sngewsynei, kam sngewnguh, kam don
jingiohmyntoi shuh na la ka kiaw kurim namar ka la tymmen kam lah shuh ban kha
khun. Kumta ka Orpah ka la doh ia la ka kiaw kurim bad ka la iehnoh ia ka.
Hadien ka Orpah ka la long ka kmie ki radbah ne Giant, u Goliath u hiar pateng
na ka Orpah.
Hynrei
ka Ruth da ka jingieit, jingiaineh, bad ka dohnud ba sngewnguh ka la rai ba
ngan nym iehnoh da lei lei ia la ka kiaw kurim. Ka la ong, U Blei jong ka Un
long U Blei jong nga, ha ka jaka ba kan iap hangta nga ngan iap, sa tang ka
jingiap ba lah ban pyniakhlad. Ka dohnud ba sngewnguh, ka dohnud ba iaineh jong
ka Ruth, U Blei u la plie lad ia ka ba kan ioh kurim pat ia u kur ba ha jan ka
Naomi bad na u Boaz la mih u Obed bad u
Obed u la pynkha ia u Jesse bad na u Jesse la pynkha ia u David bad u David la
pynkha ia U Jisu Khrist.
4.
U NAAMAN U RANGBAH SHIPAI KA SAMARIA (2
Syiem 5: 1-14)
U
Naaman u dei u Rangbah u paidiapom u syiem Syria u long u briew bakhraw ha
khmat u kynrad jong u. Hynrei uba pang ñiangthohlieh. Shuwa ia kane ym pat juh
don ba lah ban pynkhiah ia kane ka jingpang. Ka khynnah Israel ba la ringmraw
sha Syria, ka la ioh shong ha ka ïing u Naaman. Kane ka khynnah ka la pasiaw ha
la ka kynrad ah! Ban da u kynrad jong nga un don bad u nongiathuhlypa ha
Samaria te un pynkhiah ia u na ka jingpang niang thohlieh jong u. U Naaman u la
leit da ka dohnud ba meng bad ba sarong u la leit sha u Syiem Israel ryngkat ka
shithi na u syiem jong u, ban ong ba u dei ban pynkhiah ia ka jingpang niangthohlieh
u Naaman. U Syiem Israel u la tar ia la ka jaiñ bad u ong, imat u la wan ban
wad daw ban ioh ialeh thma pyrshah ia nga, u la sngewsih shikaddei eh. U Elisha
u la iohsngew shaphang kane. U la ong ha u Syiem Israel phah ia u shane. Da ka
dohnud ba sarong, bad ba meng, bad ba kwah burom u la poi tiap ha khmat ïing u
Elisha. U Elisha u khlem mih ban khublei ia u, u khlem phah rung ia u, u shu
kren napoh ïing, ong, ia u Naaman ba un leit sum ha wah Jordan hynñiew sien, te
un long khuid. U Naaman um sngewnguh ia kata, um ngeit bad u la leit phai pat u
juh u briew. U la khmih lynti, ba un mih u Elisha ban khublei ia u, ban leh
burom ia u, pynban u phah sum ha wah Jordan ka um ba jaboh. Hadien ka dohnud ba
sngewrit ka la wan ha u, u la leit bad kohnguh ia ka ktien u Nongiathuhlypa
Elisha, u la leit sum ha wah Jordan hynñiew sien pynngam, ka doh jong u ka la
long kum ka doh khunlung bad ka la khuid.
Ka
dohnud ba sngewnguh, ka dohnud ba sngewrit, ka dohnud ba pynrit bad ka
jingngeit ha ka ktien u Nongiathuhlypa kaba long ka ktien U Blei ka kambah ka
la long. To tip kan long iaphi ruh.
5.
U DAVID BAD U SHIMEI (2 Samuel 16:
5-8,12; 1 Syiem 2: 8-9)
U
Syiem Dabid u la phet iap na u khun jong u u Absolom. U la hap ban phet (Exile)
lai bnai na la ïing. Ha lynti u Shimei u khun u Gera na ka kur ka ïing u Saul u
nong Benjamin u la lap ia u Dabid, u la bynthiew ia u, u la kren beiñ ia u, u
la tim bad u la niew beiñ ia u syiem Dabid, um shym la sheptieng ia U Blei ne
ia u Syiem. U Dabid um kren shi kyntien ruh. Hynrei ynda u la aiti ia ka khet
ha u Solomon u la ong kynmaw ia u Shimei
naba u la kren beiñ palat bad u la tim
ia nga, katba nga dang phet iap na u Absolom u hynmen jong me. U Solomon ha ka
jingstad jong u la bishar ia u Shimei bad la pyniap ia u, ha ka jingryngkang
jong u hi.
6.
U JUDAS ISAKARIOT (Ioannis 12: 1-8;
Mat 26: 8, 14-16, 23-25; Kam 1: 18,19)
U
Judas Isakariot udei uwei na ki khad ar ngut ki synran U Jisu, u la long lem
bad U Jisu kumba lai snem shiteng, u la iohsngew bad iohi ia ka jinghikai,
jingialap, ki jingpynkhiah, ki kambah wat ban pynmihpat na kiba iap( nuksa Lasaros)
hadien saw sngi, ki kambah ba la bsa ia san hajar ki briew, tang da santylli ki
kpu bad ar tylli ki dohkha bad kiwei kiwei ba U Jisu u la leh. Hynrei haba u la
iohi ba ka Mari ka hynmen u Lasaros ka theh da ka dabi alabaster (jingiwbih) ha
ki kjat U Jisu. Hynrei u Judas u la
khñium, bad u la ong, hato balei bym shym la die noh ia kane ka jingsleh lai
spah suka bad ban ai ruh sha kiba duk? Hynrei ia kane u la ong keiñ ym namar ba u sumar ia kiba duk; hynrei
namar ba u la long uba buit tuh, bad u la don u saipan, bad u la ju shim noh ia
kiei kiei ruh ba la thep ha u. U Judas um shym la sngewnguh ia U Jisu, kane
kadei ka jingsdang ba u Soitan u la ioh rung ha u. Ha ka kynta ba khadduh ba un
sa die noh ia U Jisu u la ia bam jamiet lem bad U Jisu da kaba pynngam lang ha
ka juh ka pliang, hynrei nangta hi u la mih ban leit kheiñ dor noh ia la u
kynrad bad ki nongshun tang laiphew ki sbai rupa. Ka dohnud bym sngewnguh u
Judas Isakariot ia U Jisu ka la pynlong ia u ban ym ioh shuh wat tang ia ka
jingkylla bamut bad kaba khadduh eh ka long u la sdien phasi ialade haduh ba un
hap bad pait ki snier arliang.
7.
SHIPHEW NGUT KIBA PANG NIANGTHOHLIEH (Loukas
17: 11-16-19)
Ka
jingpang ñiangthohlieh ka long ka jingpang ha ka Testament barim la ñiew
bymkhuid bad hap ban pynryngkangpar ia kiba don kane ka jingpang. Ki shiphew
ngut kiba pang ñiangthohlieh napdeng ka ri Samaria bad ka ri Galilaia, ki la
wan sha U Jisu bad ki la kyrpad ia u ba un pynkhiah ia ki. U Jisu u la phah ia
ki ban pyni ha u rangbah lyngdoh. Ka daw ka long ba baroh kiba la ioh jingkhiah
na kane ka jingpang kidei ban ioh pynskhem (certificate) na u rangbah lyngdoh.
U Jisu da ka jingngeit u la ong ia ki, khie leit pyni ha u rangbah lyngdoh. Bad
katba ki dang leit ha lynti la pynkhuid ia ka jingpang ñiangthohlieh na ki.
Baroh ki la khiah bad ki la leit noh la ka lynti tang uwei u jentil u
nong-Samaria u la wan ban mane dem ia U Jisu, ban ai ka jingiaroh bad ban
pynpaw ia ka jingsngewnguh ia kaei ba U Jisu u la leh ha u. U Jisu u la kylli
shaei ki khyndai? Hato ym shym la pynkhiah ia ki khyndai ruh? Bunsien ngim juh
sngewnguh ia u Blei ne ia ki briew ia kaei ba ki la leh ha ngi.
TO LONG KIBA SNGEWNGUH IA U BLEI BAD
U BRIEW (1 Thes 5: 18)
Ka
ktien jong U Blei ka ong, Ha kiei kiei baroh to phin ai ka jingnguh: namar kane
kein ka long ka MON U Blei ha U
Khrist Jisu sha phi. Ka jingsngewnguh kadei ka mon jong U Blei. Kadei ka mon
jong U Blei ba phin ainguh ia u ha ki por baroh, ym tang ha ka por ba bha ne ba
kmen hynrei wat ha ka por ba sniew ne ba sngewsih ruh. Ka dohnud ba sngewnguh
ia U Blei bad ia ki brew kadei ban don khamtam ha ki bangeit. Nga ong, to sngewnguh
bad ainguh ia U Blei ha ki por baroh, to sngewnguh phi ki khun ia la ki kmie ki
kpa naba phim shym lah ban siew kylliang ia ka jinglehbha jong ki iaphi. To
sngewnguh phi ki tnga, u tnga ia la ka tnga, ka tnga ia la u tnga, namar phi ia
long kawei ka met bad to nang ban pynkohnguh ia la u tnga bad u tnga un nang
ban ieit ia la ka tnga kumba U Trai u ieit ia ka Balang.
To
sngewnguh phi ki bangeit ia ki nongialam jong phi ha ka Balang, la kidei ki
Deacon, Deaconess, Elder, Apostol, Nongiathuhlypa, Evangelist, Pastor bad Bible
teacher, ki missionary kumta ter ter. Kine kidei ki jingbuh beit bad ka jingai
sngewbha jong U Blei da U Jisu Khrist ha ka Balang. To kohnguh ia ki katba kum
ka ktien U Blei. U rangbah shispah u sngewthuh ia ka iktiar ba U Jisu u don,
namar ba ma u, u don hapoh ka iktiar. Ka dohnud bym sngewnguh ka long ka pop,
bun bah ki briew kiba la mad ia ka jinglehbha U Blei kim juh sngewnguh.
Ladon
ha kawei ka sngi u Papu u la leit ban khrong na kawei ka ïing ba riewspah bha,
tang shu iohi ia u Papu ki la ai haduh ba um lah shuh ban rah u la hap ban kit
ha ka khlieh. U Papu tang shu la kit ha khlieh u khlem ong wat tang khublei
ruh, um peit shuh sha ki, um kwah wat tang ban rung ha ïing ruh, u la leit
nangta bad um kyrtiang dien shuh. Ka dohnud bym sngewnguh ka la don ha u ne u
Papu bad u la hap ban khrong shirtra ka jingim.
Wat klet,
wat phaidien, wat ñiewbein, ia uta uba la leh bha iaphi khamtam ia U Jisu hooid
wat ia ki ki kmie ki kpa, ki para briew ruh kiba long ha U Trai.
Ka
Jingkordor ka Mynsiem-Briew
(Pastor R.
Kharshandi)
Bun ki briew ki kham khuslai ia
la ka met ban ia la ka mynsiem. Ka met ka lah ban im da ki phew phew snem
hynrei ka mynsiem ka iai im sha ki bymjukut bymjukut. U briew u ioh ia la ka
mynsiem ha ka por ba la pun ia u ryngkat bad ka pop (Salm 51:5). Ha ka por ba U
Blei U la thaw ia u Adam na ka dewmet, u sah hi ka dewmet dewbyrtha; dei tad
ynda ba U Blei U la pyrsad ha ki thliew khmut jong u ia ka jingpyrsad ka jingim
ba uta u briew u la long ka mynsiem baim (Jen. 2:7) bad kata ka mynsiem ka long
na U Blei bad u Adam u la long ba kynja mynsiem bad katba im U Blei kata ka
mynsiem ruh ka iai im. U Blei U iai im sha ki bymjukut bymjukut, kumta ka
mynsiem u briew ruh ka iai im sha ki bymjukut bymjukut.
Ka mynsiem u briew ka long bym lah ban iap ne shah pyniap bad ym
don mano mano ba lah ban pyniap hynrei tang U Blei hi (Math. 10:28).
U Blei U ju iasyllok bad u Adam na ka
por sha ka por. Dei tad ynda U Adam U la hap ha ka pop ba ka mynsiem jong u ka
la long ka pop ba U Blei Um lah shuh ban ia syllok bad U Adam.
Wat la katta ruh namarba ka mynsiem ha
u Adam ka long na U Blei, U Blei U kwah ban ioh pat sa shisien ia ka
jingiasyllok lem bad U, kumta U Blei U la pyniap da u mrad bad da ka snam jong
uta u mrad ba U Adam u ioh pat ia ka jingiasyllok bad U Blei. Khlem ka jingmih
snam, ym don ka jingmap ia ki pop (Heb. 9:22)
Hynrei ka snam u mrad kam lah satia ban
sait khuid junom ia ka pop na u briew bad kam long ba la pdiang hun ha khmat U
Blei, kumta da ka Snam ba kyntang ka snam-Blei kaba ha ka rynñieng U Trai Jisu
ba ngi ioh ia ka jingpyniasuk sa shisien bad shi junom bad U Blei. Kane ka
jingpyniasuk ka long da kaba ngi pdiang ia U Trai Jisu, U Khun jong U Blei kum
U Nongpynim bad Nongsiewspah ba shimet jong ngi bad ngi don ia ka jinglah sa
shisien bad junom ban ia syllok bad U Blei Bakhrawbor.
Shuh shuh ka mynsiem u briew ka long
bym lah ban iohi bad ka don hapoh ka met jong u. Bad ka mynsiem u briew hapoh
ka metdoh jong u dei U Briew bashisha.Te, u Manga bashisha ne U Maphi ba shisha
dei ka mynsiem ba hapoh ka met-doh, kumta ka dur bad rynñieng ba paw shabar dei
ka dur jong u briew bashisha ba shapoh ia u bym lah ban iohi. Ka met ka long
tang ka iing basa ba shipor ba ka mynsiem ka shong ka sah bad shisien ka sngi
ynda la iap, ka mynsiem kan sa mih noh na ka met ïing basa ban long ha bneng ne
ha dujok kat kum ka jingpynim ba u pdiang ne kyntait ia ka.
Kumba la ong haneng ba ka mynsiem jong
phi jong nga dei u Maphi ne Manga ba shisha bad dei kane ka mynsiem ka ban ieit
ia U Trai U Blei da la ka dohnud, da la ka mynsiem bad ka bor baroh (Math. 22:37)
bad dei kane ka mynsiem ba don ia ka jingsngewthuh ban sngewsih ne sngewpisa
lyng-a (Mat. 26:38) bad kumta terter.
Hynrei don bun byllien bym lah ñiew ki
mynsiem ne ki briew bym lah ban ieit ne ia syllok bad U Blei, bad U Blei ha
kaba jylliew jong ka mynsiem jong ki U khot ia ki ban ioh ka jingiasyllok bad
ban im bad U, bad ka mynsiem u briew ruh ka don ia ka jingsngewthuh ban wad ia
U Blei ban ia syllok bad ban im bad U. Te, kan wad ia U Blei ym sha khlaw sha
btap hynrei kan ia shem ia U ha ka Ktien jong U ka Baibl namar hangta U Blei U
pynpaw ialade.
Ba ka mynsiem u briew kan ioh pat ia ka
jingiasyllok bad U Blei, ka dei ia ka ban kha pat da kaba pdiang ia U Jisu
Khrist kum U Nongpynim ba shimet jong u. Te haba la kha pat ia u, u ioh ia ka
jingim ba kum ka jong U Blei – u long ba kynja-Blei ne ba kynja mynsiem.
Dei na kane ka daw, U Jisu U ong ba ka
dei ia u briew ban kha pat ia u ba un sngewthuh ia kiei kiei kiba kynja mynsiem
bad ban ioh shim bynta na kiei kiei kiba kynja bneng ne kynja mynsiem (Ioan.
3:3-7).
Ka mynsiem u briew ka long kaba da
kordor haduh katta katta bad ym don eiei ba lah ban ia pynryngkat dor bad ka ha
pyrthei (Math. 16:26), pynban bun ki briew ki leh sting ne leh bym suid ñiew ia
la ka mynsiem bad ki kham shim khia ia kiei kiei ba ia dei bad kane ka met ban
ia ka mynsiem (Louk. 12:20), bad shisien ka sngi kane ka met kan sa iap bad ka
mynsiem kan mih noh na ka met ban im junom la junom ha bneng ne ha dujok. Ha
bneng bad U Blei namar ba ka la pdiang ia U Jisu Khrist U Trai kum U Nongpynim
bad Nongsiewspah, lane ha dujok namarba kam shym la ngeit ha U Jisu Khrist bad
kyntait ia ka Gospel (Ioan. 3:16, 36).
Namarkata, ka mynsiem u briew ka donkam
ban ioh ia ka jingkyllabamut ha kane ka pyrthei sngi mynta katba dang im, lymda
kumta, kan leit sha dujok lada kam treh ia ka jingkyllabamut, kan lait
shilliang na ka jingiap sha ka jingim lada ka ngeit noh ha U Trai Jisu (Ioan.
5:24)
Ka mynsiem jong phi kan leit beit beit
sha Bneng ha ka sngi ba ka met ka iap lada ka la pdiang ia U Trai Jisu. U Paul
u ong,
“…. Ba katba ngi dang shong ha kane ka met, ngi ia shong khlad noh na U Trai,...ngi
kham sngewbha ban leit noh na kane ka met, bad ban ioh shong neh bad U Trai” (2
Kor. 5:6, 8).
Phi lah ban tip da kaba thikna bha ba
ka mynsiem jong phi ka leit sha Bneng namar ba phi la ngeit ha U Khrist Jisu (1
Ioan. 5:13).
Kan myntoi aiu lada u briew un ioh ia
ka pyrthei baroh kawei bad ba um don ia U Jisu ha la jingim bad ba ka mynsiem
jong u kan jot thiaw ha dujok ding shyrkhei. Daei yn siewspah ia ka mynsiem
jong u, lait tang ka Snam U Blei!
Ai, namarkata, ba ka mynsiem jong phi
kan pdiang noh ia U Trai bad ba la sait khuid ia ka ha ka Snam U Blei. Namar ka
mynsiem jong phi ka long bakordor bad ba dei eh ban ioh lait im na jingshyrkhei
ka pop bad dujok ding ba bymjukut.
U SOH JONG U MYNSIEM
BAKHUID
(Pastor C.M.Umlong)
"Hynrei u soh jong U Mynsiem u long ka jingieit,
ka jingkmen, ka jingsuk, ka jingshahslem, ka jinglehsbun, ka jingbha, ka
jingiaineh, ka jingjemnud, ka bor halor lade: ban Ialeh pyrshah ia kiba kum
kita ym don ka hukum." (Galatia 5:22,23)
Shuwa jong kitei ki dkhot kiba kdew shaphang u soh
jong U Mynsiem la thoh shaphang ki soh bad ki jingleh jong ka doh kumba khadhynñiew
tylli (Gal5:19-21). Ki jingleh jong ka doh ki long ki jingmih na ka jinglong
tynrai kiba hiar pateng na U Adam. Kine ki jinglong ki lah ban paw ha ki Khristan
watla haba ki la pdiang ia U Jisu Khrist lymda ki pyniap troiñ bad iaid da U
Mynsiem. U soh jong U Mynsiem u long ka jingmih naka jingshong sah jong U
Mynsiem Bakhuid, ka jingpyndem bad jingshah synshar jong ngi ha u. Ka jingtrei jong
U Mynsiem Bakhuid ha ngi ka pynmih ia u soh jong U Mynsiem. U soh jong U
Mynsiem Bakhuid u dei ka jinglong jong U Khrist kaba paw lyngba jong ngi ki
bangeit kiba long ki tnat ha kaba ma u, u long u metbah. Hapoh une u soh don
khyndai tylli ki symboh jong ka jinglong U Khrist.
Ngin sot na ki ktien krik tynrai khnang ban ioh ia ki jingmut kiba kham shai bala bynrap
ruh ryngkat bad kiwei pat ki dkhot na ka ktien U Blei kiba don ia kajuh ka
jingmut.
1.
Ka jingieit (Agapae) – Ka jingieit kaba sumar bad
wad ia ka jingbha jong kiwei pat khem da khmih lynti bainong ei ei. Ka jingieit
ka bymdon kyndon bad ka jingieit kaba aitilut. (loan 3:1-5; Rom 5:5; 1 Kor 13;
Kor 5:14; Eph 5:2; Kol 3:14;1 loan 3:16-18).
2.
Ka jingkmen (Chara) – Ka jingsngewkmen kaba la
pynshong nongrim ha ka jingieit, jingaiei, jingkyrkhu jingkular bad ka jingjan
jong ngi sha U Blei. Ka jingkmen kaba mih namar ka jingngeit ha U Jisu kum U
Blei bad ka jingim haka hima jong u. (Salm 30:11; 100:2; Rom 14:17; Phil 1:4,25;
4:4).
3.
Ka jingsuk (Eirene) – Ka jinglong jai jai jong ka
dohnud bad ka jingmut jingpyrkhat kaba la pynshong nongrim halor ka jingtip ba
kiei kiei baroh ki biang beit hapdeng jong ki bangeit bad U Blei kum U Kpa uba
ha bneng. (lsa 9:6; loan 14:27; Rom 15:33; Phil 4:7; 1 Thess 5:23; Heb 13:20).
4.
Ka jingiaishah (Makrothumia) – Ka jinglah ban shah ia ki jingeh,
jingjynjar, ki jingmong, jingshitom, jingshah krenbeiñ ne shah kynnoh khlem da
kylli jingkylli. Ka jinglong kaba suki ban bitar bad suki ban noh mynsiem ne
duh jingkyrmen. Ka jingiaineh haduh ban da jop. (Louk 18:1-8; Eph 4:2; 2 Tim 3:10;
Heb 12:1).
5.
Ka jingsbun (Chrestotes) – Ka jinglong jai jai kaba paw
ha ka jingleh sbun ia kiwei. Ka jingbymkwah ban pynmong ne pynsngewsih ia kiwei
(Eph 4:32; Kol 3:12; 1 Pet 2:3). Ka jingsbun kaba pynmih ia u soh uba thiang,
ka lyngkor U Trai ka long kaba jem bad ka bym pynmong satia (Math 11:30).
6.
Ka jingbha (Agathosune) – Ka jingshitrhem na ka bynta
ka hok bad ka jingshisha bad ka jingisih ia ka jingsniew; ia kaba la ban pynpaw
ha ki jingsbun bad ka jingsneng pynbeit ia kiba kynriang (Math 21:12, 13). Ka jingkwah
ba kiwei kin bha bad kaba leh ei ei ban pynbha ia ki (Rom 15:1.4; Eph 5:9; 1 Thess
2: 11).
7.
Ka jingiaineh (Pistis) – Ka jinglong kaba lah ban
shaniah; ka jingskhem, bad ka jingiaineh kaba khlem kylli jingkylli sha uno uno
uba ngi la kular, aiti bad shaniah (Math 23:23; Rom 3:3; 1 Tim 6:12; 2 Tim 2:2;
4:7). U Blei jong ngi u long uba lah ban shaniah bad uba iaineh, um ju kylla (1
Thess 5:24).
8.
Ka jingjemnud (Prautes) – Ka bor synshar halor lade
bala bynrap lang da ka jingkhlaiñ bad jingshlur. Ka jingpyndem lut bad ka
jingsngewrit kaba shah hikai. Kane ka jinglong ka kren ia u briew uba lah ban
bitar ha ki khep ki khep bad uba kloi ban pynrit bad pyndem ialade khlem ka
jingiapyneh. (2 Tim 2:25; 1 Pet 3:15).
9.
Ka jingsynshar ialade
(Ekrateia) – Ka
jinglah ban long kynrad ne synshar ia ki jingkwah la jong khamtam ha ka
shongkha shongman. Ka jinglah ban teh lakam ialade ha ka bam ka dih bad ha ka
jingkwah brai ka doh. Ka jinglong-adkar ha ka bam ka dih kaba ialam sha ka
jingkhuid. (1 Kor 7:9; 9:25; Tit 1:8; 2:5).
Ia u soh la ju ioh na ki tnat, U Jisu u ong, "Ma
nga, nga long u dieng sohwaiñ uba shisha...ma phi kitnat." (loan 15:15).
Ngi dei ban don ka jingiadei kaba im, kaba dap jingieit bad kaba iaineh bad U
Trai lada ka dei ia ngi ban pynmih bad sei ia u soh ba shngiam jong U Mynsiem
khnang ba kiwei kin ioh jingkyrkhu.
KI JINGKNIA KIBA SHISHA
(Mr K. Wankhar)
Kawei
na ki jingknia bakhraw tam ba U Blei u la knia ka long ba u la aiti noh ia la u
khun ba la kha marwei, U Jisu Khrist, halor ka diengphna. “Naba U Blei U la ieit katta
katta ia ka pyrthei, katba u la aiti noh ia la u khun ba la kha
marwei.....”(Ioannis 3:16). U
Blei u la ai ia ka jingai kaba bha tam ia ngi ki briew kumba u la ong, Ki
jingai babha bad ba janai baroh ki wan na U Blei (Jakob 1:17), kumta u
khmih lynti ruh ba ma ngi ngin ai ia ki jingknia kiba shisha sha U.
Nyngkong eh ngi dei
ban sngewthuh ba U Blei un ym pdiang satia ia baroh ki jingknia. Ki jingknia ki
bym pynsngewbha ne pynhun satia ia U. Ia ki jingknia jong u syiem Saul la
kyntait da U Blei namar ki ia bujli noh bad kaba leh ia ka mon jong u (1
Samuel 15:1-9,22). U Blei um pdiang satia ia ki jingknia jongngi katba
ngim pat iasuk bad la u para (Matt 5:23-24) bad Un ym sngewbha
satia ia ki jingknia kiba shukor kum ki jong u Ananias bad ka Saphira (Kam
5:1-10).
Ki jingknia kiba
shisha bad kiba pynsngewbha ia ka dohnud U Blei ki ai ia ka jingkmen bad ka
jingsuk ha ka jingim jongngi. Ka don ruh ka bainong bymjukut ba U Blei u la
tyngkai na ka bynta jongngi.
1.
KA
JINGKÑIA KA JINGKOHNGUH:
Haba U Blei ula wallam noh arted ia ki khun Israel na ka ri Egypt, um kwah
satia ia ki jingknia jong ki da ki masi ne ki langbrot, hynrei da kawei pat ka
jingknia. Kata ka long, “To shahshkor (kohnguh) ia ki ktien
jongnga.” (Jer 7:23). Kane ka dei ka jingknia kaba shisha. U Saul namar
ba um shym la kohnguh ia U Blei, u la shah kyntait noh na kaba long syiem,
namar, ...kaba kohnguh ka khambha ban ia ka jingknia bad kaba shahshkor ban ia
ka khlein ki langsohmoh (1 Samuel 15:22). U syiem David u la pynbna ia
kane u la ong, “Ia ka jingknia bad ka jingainguh mem sngewbha, me la plie ia ki shkor
jong nga (Salm 40:6).” Hato ka jingkohnguh ka ioh jaka ne em ha ka
dohnud jongngi.
2.
KA
JINGKÑIA KA JINGIAROH BAD JINGAINGUH: U Blei u sngewbha ban pdiang ia ki
jingiaroh bad jingainguh jong ki khun jong u. U ieit ban shong ha ki jingiaroh
jongngi (Salm 22:3). Ka long kaba suk ia ngi ban iaroh ia U Trai ha ka
por jong ka jingkmen ne haba ngi manbha ha baroh ki liang. Hynrei ka long kaba
bha ruh ban iaroh bad ainguh ia u ha ka por jong ki jingeh bad ki jingtynjuh.
Ka long ka jingknia kaba shisha bad kaba dianghun hakhmat U Trai. U Job, haba u
la mad ia ki jingtynjuh kiba khraw, u la phai sha U Trai bad pynbna, “U
Trai uba ai bad U Trai uba shim long ba la kyrkhu ia ka kyrteng U Trai (Job
1:20-22).” Kane ka long uwei na ki shabi ban jop ia u soitan. Ha ka por
jingjynjar to ngin ialeh kmen, iaroh i’U Trai Halleluiah Amen!
3.
KA
JINGKÑIA KA JINGIEIT:
U Jisu u ong, “Men ieit ruh ia U Trai uba U Blei jong me da ka dohnud jongme baroh,
bad da ka mynsiem jong me baroh, bad da ka jingmut jong me baroh, bad da ka bor
jongme baroh (Markos 12:30).” Kane ka long kham kor ia ki jingainguh
thang bad ia ki jingknia baroh. U Blei u kwah ia ngi ba ngin buh noh ia ka bor,
ia ka jingmut, ia ki jingsngew jongngi baroh ha ka duwan. Ka jingieit ka long
ka jingpyndep noh ia ka hukum (Rom 13:8-10). Kane kein ka dei ka
jingieit kaba U Blei u dawa na ngi.
4.
KA
JINGKÑIA IA KI ISAAK JONGNGI:
“...To shim mynta ia la u khun, u khun
marwei jong me kein, u Isaak, ia uba me ieit eh, to khie leit ruh sha ka ri
Moraiah, bad to da kñia ia u hangta...” (Jen 22:2).
U Isaak u ieng na ka bynta kiei kiei kiba ka dohnud jong ngi ka ieit eh. U Blei
u la tynjuh ia u Abraham la u kham ieit ia U ne ia u Isaak bad ka jingkohnguh
jong u ban knia ia la u khun ka la long ka jingjop kaba khraw pyrshah ia u
soitan. U Blei u khot ruh ia ngi ba ngin knia noh ia ki Isaak jong ngi sha U
Trai kaba long ka jingknia kaba shisha.
Namarkata,
ka long ka kabu kaba khraw ia ngi ban kyntiew ia kine ki jingknia sha U Trai
naba kin long kum ki jingiw kiba iwbih kumba ki jingknia U Trai Jisu halor ka
diengphna ki la long ki jingiwbih hakhmat U Blei u Kpa (Eph. 5:2).Amen
KI LAI JAID KI KYRDAN JINGLONGBRIEW
(Pastor S. Swer)
Ha ka Kospel u Loukas 15:11-32 la thoh ia ka pharshi shaphang u khun
sarong awria, u khun nyngkong bad u kpa. Ha kine ki lai ngut: ngi lah ban iohi
ia ki lai jaid ki kyrdan jinglongbriew.
Hynrei
haba la wan une u khun jong me, uba la bam duh ia ka jingim jong me bad ki
nuti, me la pyniap na ka bynta jong u ia uta u khun masi ba la pynsngaid. Uta u
la ong ia u, ko khun, ha la ka sngi me don lem bad nga bad kiei kiei baroh ki
jong nga ki long ki jong me. Te ka la dei ban ialehkmen bad ban ialeh sngewbha:
naba une u para jong me u la jah noh, te la shem pat ia u.
1.
Une u kpa u long
ka dur ia U Blei u Kpa ba ha bneng uba dap da ka jingieit ia baroh ki nongpop
kiba la jngai noh na U Blei.
2.
Une u khun sarong
awria u long ka dur jong ki khun U Blei bad ki nongpop kiba la jah noh na khmat
U Blei.
3.
Une u hynmen
nyngkong u long pat ka jong dur ki khun
U Blei kiba ym don ia ka jingieit bad jingsngewsynei ia ki mynsiem kiba la jah
noh na khmat U Blei. Ki trei shitom bad ki iaineh tang na ka bynta ialade kim
leh kmen haba ki nongpop ki phai sha U Blei ban ioh jingpynim.
Ha
u Loukas 15:32 la thoh shaphang ka jingiadei u kpa bad u khun sarong awria: ka
long ka dur ia ka jingiadei U Blei u kpa bad ki mynsiem briew kiba la jngai noh
na U Blei uba ieit ia ki. “Te ka la dei
ban ialehkmen bad ban ialeh sngewbha naba une u para jong me u la long uba la
iap, te u la im pat, bad u la long uba la jah noh te la shem pat ia u”
Kumba
iap u khun sarong awria, kumta ruh kita ki briew ki bym don ka jingieit Blei ha
ka dohnud bad ki bym don ka jingiadei ba im bad U Blei uba ieit ia ki: ki long
kiba iap, ba la pyniakhlad noh ia ki na U Blei.
Haba
don ka jingiap ki baieit bathoiñ don ka jingiakhlad don ka jingpaid dohnud. Ha
ka juh ka rukom U Blei U Kpa uba ieit ia ki nongpop u pait dohnud haba ki pop
ba ki briew ki leh ki pyniakhlad noh ia ki na U Blei (Isaiah 59:2). U Blei u
pait dohnud na ka bynta ki briew namar ka bainong jong ka pop kaba ki briew ki
leh ka long ka jingiap: ka dei ka jingpyniakhlad noh ia ka mynsiem jong ki sha
ka jaka bym don jingiashem shuh bad U Blei. Kata ka dei ka dujok. Dei kata ka
jingieit U Blei kaba pynlong ia u, ba un phah ia U Jisu ban ieit ia ngi ki
nongpop bad ban iap iapli ha ka diengphna na ka bynta ki pop jong ngi (Rom
5:8).
Kumba
u khun sarong awria u long uba la jah noh na khmat U Blei, ki briew ruh ki long
kiba la jah noh na U Blei, wat haba U Blei u dap ia ki jaka baroh ha bneng bad
ha khyndew. Ki wad ia la ki jingkwahbrai basniew jong ka pop bad kim wad ia U
Blei. U Jisu u ong ia ki Pharisi: “Kine ki briew ki wan ha nga tang da ki
rymmiang shyntur hynrei ka dohnud jong ki ka jngai noh na nga. Wat haba ki don
ha ïingmane Blei hynrei ia ka dohnud jong ki la pynjngai bah na U Blei namar ba
ki ieit ia la ki jingkwah basniew jong ki bad kim ieit ia U Blei. Ki jah noh na
U Blei wat na kata ka jaka ba don U Blei.
Bun
bah ki briew ki jah noh na U Blei ha ki jingkwahbrai jong ka doh bad ki
jingkwahbrai ki khmat, ha ki jingbamsap, ha ki jingklim-awria, ha ka jingshun,
ka jingtuh, jinglamler. Bun bah ki jah noh ha ka jingsngewniam bad jingsngewhok
ia lade khlem kylla bamut bad khlem jingpynim. Don kiba jah noh ha ka
jingsngewbiang ia kiei kiei ba ki don khlem ka jingkylla bamut.
U
Blei u kwah ia ki khun jong u, ban long kum u kpa jong u khun sarong awria. Kumba
u kpa u sngew ia ka jingpait dohnud jong ka jingiakhlad na u khun sarong awria:
kumta bangin sngew ia ka jingpait dohnud jong U Blei ia ki nongpop ba la jah
bad ba la pyniakhlad ia kina U Blei. Ban duwai na ka bynta jong ki bad ban wad
ia ki bad ban pynphai ia ki sha ka jingiasuk bad U Blei da ka jingiap U Jisu
halor ka diengphna (Rom 5:9-10).
U
kpa u ong ia u khun nyngkong “Ko khun ha
la ka sngi me don lem bad nga bad kiei kiei baroh ki jong nga ki long ki jong
me” (Louk 15:31). Ha ka juh ka rukom lada ki khun U Blei ki wad ia U Blei
bad ki iaineh ha u haduh kaba kut kiei kiei baroh ki jong U Blei ki dei ki jong
ki. Une u khun nyngkong um kmen haba wan phai u para sha ka jingiadei ba im bad
u kpa. Hynrei ngin long kiba kmen haba ki nongpop ki wan phai sha U Jisu, dei
tang lada ngi long kiba duwai bad ngi wad ia ki.
BAD PHIN LONG KIBA LA SHUN
DA KI KYNJA BYNRIEW BAROH – MAT 24:9
(Teacher L. Sohkhlet)
Manla ka sngi ki khubor ki iathuh ia ka jingban beiñ,
pyniap beiñ ia kita ki bangeit U Jisu. Kane kam long shuh ha ki katto katne ki
jaka pyrthei, hynrei i kumba ka lyer ka beh ba kane ka jingpyrshah bad ka
jingpynshitom beiñ kan sa long salonsar shi tyllup ka pyrthei. Lada ka jingwan
ka jong U Trai Jisu kan dang shimpor, namar ym don ba tip ia ka sngi ne ia ka
por ka lah ban wan jia ka jingkynduh jingeh ba mar met jong baroh ki khun U
Blei. Wat hangne ha ki jaka ki jong ngi ruh ki kdew sha kata ka lynti.
Haba
i kumba kan long kumta kiei ki jingjia ba U Jisu u la iathuh ba kan don ka
jingthut, ka jingsngewmong kaba khraw namar ka long kaei kaei ka bym shym da
khmih lynti (Mat 24:10). Kiba bun kin buh shibun ki jingkylli ia U Blei, kin
sngewthut ia U Blei da kaba pyrkhat ba U Blei um leh eiei, um sngewlem lane
imat U Blei um don. Haba ki jingeh ki wan ki wanrah ruh ia ki jingiakynnoh bad
ka jingshet-kylla bad ka jingiashun ka long kaba sngewphieng ban pyrkhat kiba
bun kin nym shitrhem shuh ban shakri ia U Trai. Hynrei U Jisu um shym kular tang
ia ka jingsuk ba kynja pyrthei hynrei u la iathuh lypa ia ki jingeh ba ki briew
kiba bud ia U kin ia kynduh. Ha ki sngi ba U Trai u dang don ha ka pynthei,
kiba bun ki briew kila ia bud ia U. Hynrei don kiba bud ia U Trai Jisu namar ba
ki ioh jingpynkhiah, don namar ba ki iohi ia ki kambah, don namar ki jingsngew
iahap ia ki jinghikai bad kumta ter ter. Hynrei ynda ki jingkren jong u kim
iahap bad ka jingmut bad ka jingangnud jong ki, ki iehnoh na kaba bud ia Trai
Jisu (Ioannis 6:66). Ki ba bud ia U Trai Jisu na ki daw ba shimet, ki
jingpyrkhat ki lah ban kylla dien noh na kaba bud ia U Trai Jisu. Ka jingbymlah
ban pdiang ia ki jinghikai ka lah ban long kawei ka daw bah jong ka
jingthut. Ka jingbym suhthied, ka jingbymngam
jylliew ha ka ktien U Blei, ka long kawei ka daw bah jong ka jingthut (Mat
13:21). Kiba pdiang ia ka ktien U Blei tang ha ka sla khlem pynngam jylliew
shapoh ka dohnud lada wan ki jingeh ki lah ban sngewthut ong ka ktien U Blei.
Hapdeng
ki jingtynjuh ki bakhraw kiba lah ban bat ia ka jingngeit ha U Trai Jisu, dei
tang ka kynhun kaba khyndiat eh. Kane ka kynhun kadei ka kynhun kaba don ar
tylli kiei kiei kiba kyrpang ha ka jingiadei bad U Trai Jisu.
Kaba
nyngkong, kiba ioh ia ka jingpynpaw aiu U Khrist u long. U Jisu u lah kylli ia
ki khadar ngut kumno ki briew ki ong shaphang jong U. Lah ai ka jingbatai kumno
ki briew ki ong ne tip shaphang U Trai Jisu. Don kiba ong u long u
nongiathuhlypa bad kumta ter ter. U Jisu u la kylli kumno pat ki la iohi ia U.
U Petros U la jubab ba U Jisu u long U Khrist U khun U Blei u ba im. U Jisu u
la ong ba kane ka dei ka jingpynpaw ka jong U Blei (Mat 16:13-17). Kine ki long
ki jingiohpdiang ia ki jingpynpaw ia ka jinglong trai U Jisu. Ki la ngeit ia
kato ka jingpynpaw bad ki la phla ha U Jisu ia kaba ki la ngeit. Dei kaba ngeit
bad kaba phla ba ngi ioh ia ka jingpynim. U Jisu u la ai ia ka jingkular ba un
tei ia ka balang ka ban iaineh skhem kaba ka dujok kan nym lah ban pynkhynñiuh
ia ka. Kita kiba ioh ia ki jingpynpaw ki bangeit bad phla ia kata, kin long
kiba skhem ba yn ym lah ban pynkhih.
Kaba
ar, kiba ioh ia ka jingpynpaw ia kaei kaba U Trai u kren. U Jisu u la kylli ia
ki khadar kaei kaba la pynlong ia ki ban bud ia u, wat haba bun baroh la jan
phaidien. U Petros u la ia thuh, Me me don ka ktien ka jingim bymjukut. Hangne
ka pynpawba U Jisu u don ia ki ktien ki jong ka jingim (Ioannis 6:68). Kita ki
ba ioh jingpynpaw bad ngeit ha ka jinglong Blei U Jisu bad ba ka jingim ka don
ha ka kien U Blei kiba lah ban iaineh wat hapdeng ki jingeh kiba bun.
Hooid
wat ki synran U Jisu kiba la ioh ia ki jingpynpaw bad kiba la ngeit ki la
phaidien mynba ia U Trai Jisu la shah sahnarphna. Hynrei ka jingmihpat jong U,
ka la pynthymmai biang ia ki jingngeit jong ki ha U Trai Jisu. Dei ka jingmih
pat U Trai Jisu kaba pynskhem ia ki nong bud jong u. Namarkata to iengskhem ha
ka jingngeit ha u Jisu Khrist wat lyngba ki jingia kynduh ia ki jingeh, ki
jingshah pynshitom bein, jingshah kyntait bein, ki jingshah kren bein, wat ki
jingshah pyniap ruh na ka bynta ka kyrteng jong U. Ka Baibl ka ong ngi long
tang ki sohshnong bad ki nong leit lynti riewblei ha ka pyrthei (Heb 11:13).
Amen
TO ÏENG, TO
TYNGSHAIÑ– Isaiah 60:1
(Deacon A. K. Khongsdam)
La kumba 15 snem ei ei, khamtam ha ki miet shai bnai,
nga ju mih shabar, nga khmied la ki khmat sha bneng bad duwai jur sha U Blei,
“Trai to pynlong ïa
nga ym tang kum u ‘tiewsngi hynreikum u tei u bnai hi. Dei haba nga khmih sha
Me, Me, Me ïoh ban
tyngshaiñ halor
jong nga bad kumta ngan phalang itynnat ïa ka burom syiem jong Me.”
Ha
kawei ka sngi, nga kyndit bynriew ïa la ka jingduwai bad kata dei haba nga
kynmaw ïa ka por ba ngi dang ïa khynnah rit ha shnong. Lehse, khamtam ha
nongkyndong jong ngi, ngi ju sakhi ïa ki step ba la don ka jingbob jingthem ki
top um, ki dabor, ki khiew um, ki tin bad baroh kiba kham pynmih jam ka
jingsawa ha baroh kawei ka shnong. Bad ngim ju da bynnud eh ïa ki. Naduh ki ba
la lah ban tied tin la kyrsiew ïa ki na ki jingthiah ba hap ban khie ban ïarap
namar ‘LA BAM HYNROH U BNAI’. Ka shnong ka sawa, ka win hi ir da ka
jingsawa jong ki tiar sawa ba la tied shitrhem ban ïakhun pyrshah ïa ka HYNROH
kynsha kaba thmu ban nguid im nguid tylli ïa u bnai bapli. Don ka por ba ïajop
don ruh ba ïa shah rem.
Kumno
bam hynroh u bnai? Ka pyrthei ka tyllun (revolves) ïa ka sngi katba u bnai pat
ïa ka pyrthei. Haba ka pyrthei ka wan ïeng hapdeng jong ka sngi bad u bnai
(Sngi-Pyrthei-Bnai) ha kata ka
jingïatyllun, u bnai jlang u rung bad rieh tngen ïa lade ha ka jingdum ba la
shat da ka pyrthei. Ïa kane ngi khot ka bam hynroh u bnai. U nong pynshai ïa ki
miet ba dum jong ka pyrthei, mynta, ïa lade ruh u kylla dum lang noh.
U
Blei U la khot, U la pyllait bad pynkynriah ïa ngi na ka jingdum bad ka bor
jong ka sha kata ka jingshai baphylla, sha ka hima jong U Khun ka jingieit jong
U (1 Pet 2:9, Kol 1:13). Ngi long ka jingshai jong ka pyrthei bad ka shnong
kaba halor lum (Mat.5:14).
Hynrei
haba ka jingim ki khun Khristan (u bnai) ka tyllun sawdong ïa ka pyrthei bad ma
ka ka ïoh lad ïoh jaka ban phrung hapdeng ma ki bad U Blei (ka sngi) jong ki;
kata ki shah bam hynroh noh. Kaei kaba mih nangta? Mih ki sur shitrhem ba sawa
siw siw saw saw ha ki syrdeng ki kynroh, ki ïew ki hat, ki lynti ki syngkien,
para bym ju ïa rung ïa mih ruh mynta ki syrwet ïa rung ïa mih bym ithuh ithaw
shuh; la ïa knieh phrung thliew satellait ki siknal hangtei ha suiñ- khring
khring khrang khrang pah ki tyndong batshkor (nang ïa thap kti kyndeh mynsiem
ki kti sekhon kompani)... “Hei ito, ito te, phi tip em, phi tip em...sh
sh..tang ha phi ho wat ïa thuh briew... ito phi tip em, i la lah shah bam
hynroh!”
Katno
kaba jah burom, katno kaba ngi kheiñ dew thala ïa la ka jutang kaba ngi la
ïateh bad la U Nongpynim ba kordor! Ki bym
pat pdiang ïa U Trai Jisu ñiar eh ba kin pule Bible hynrei ma ngi ngi dei ka
baible jong ki. Ki tip ïa U Trai Jisu da ka jingshai ba ngi phalang sha ki bad
haba kum ki Khristan ngi im shisha kum ki Khristan, to ngin ïa sngap ka ei ba
ki ong, “Dashisha ka jingshai ka long kaba thiang, bad ka long kaba sngewbha
ban khmih ïa ka sngi” Eklesiastes 11:7. Katba U Jisu U dang don ha kane
ka pyrthei U la long u Jingshai jong ka pyrthei; hynrei ba U la dei ban leit
noh sha la u Kpa, U ong bad kdew sha nga bad phi, “Phi phi long ka jingshai ka
pyrthei, ... pynshai ïa baroh kiba ha ka ïing (pyrthei). To pynshai kumta ïaka
jingshai jongphi hakhmat ki briew, ba kin ïohi ïa ki jingleh babha jongphi bad
ïoh ïaroh ruh ïa U Kpa jong phi uba ha ki bneng” Mat. 5:14-16.
Kumta,
kum ki khun ka jingshai bad ki khun ka sngi, ki bym dei na ka miet ne jingdum, “To
ngin ïa khmih bha te kumno ngi ïa ïaid, ym kum ki bym stad, hynrei kum ki ba
stad; da kaba siewspah ïa ka por naba kine ki sngi ki long ki ba sniew” Ephesus
5:15-16. Da ka bor ka jingai ei jong U Trai Jisu, to ngin ïa kut jingmut ha
lade hi marwei marwei ba naduh mynta ka sngi, ngan mih noh na ka jingdum, ngan
ïehnoh ïaki jingbrai ka pyrthei baroh hynrei ngan tyngshaiñ noh kum ka sngi
haduh kaba janai ka sngi hooid haduh ka Hima U Kpa ha Bneng ban pyndon burom ïa
Uta U ba la siewspah ei ïa nga (Prob. 4:18, Mat. 13:43), AMEN.
NGIET HA KA JINGDAPBIANG JONG U KHRIST
(Mr. Victor Reuben Wanrap)
U Quintus Horatius ba la ju tip kum u Horace ha ka
jingthoh jong u, u ong “Ai ba uta u ba dapbiang un nym pan-kwah shuh”. Ia kane
ka jingthoh lah ruh ban ong iaka jingim khristan jong ngi, ha kaba lada ngi ngeit ba u Jisu u long uba
dapbiang ia ngi ngim dei shuh ban peit sha kiwei pat. Lada ngi peit bha sha ka
jingim khristan jong ngi pat, kaba sngewsih ka long ba bunsien ngi ju phla ia
kane tangba ngim shym la pyntrei kam ia kaei
kaba ngi phla. Ha kiba bun ki bynta jong ka jingim jong ngi, ngi
pyrshang pynban ban pynkylla ia U Blei kat kum ka jingkwah jong ngi. Hynrei kum
ki nongbud U Khrist ngi dei ban im ka jingim kaba aiti lut ha ka jingdapbiang
ba pura jong U Jisu Khrist ban yn ym ikwah ne wad pat sa da kumwei pat. Wat la
hapdeng ki jingeh, jingshitom ne jingduna ngi dei ban bat skhem iaka
jingdapbiang jong U Khrist ha ngi.
To ngin peit aiu ba ka ktien U Blei ka kren ia ngi ha kane ka
bynta. Lada ngi phai sha ka gospel U Ioannis 6:1-15, ka iathuh ia ngi shaphang
ka kambah kaba U Jisu u bsa ia ki san hajar da ki san tylli ki kpu bad ar tylli
ki dohkha. Lada ngi pule lut iaka lynnong baroh kawei ngin iohi baka matpdeng
jong kane ka lynnong ka long ba “U Jisu u long U kpu ka jingim”, bad ka
jingdapbiang baroh ki briew jong u. Ha kine ki dkhot, U Ioannis u pyni ia ngi ki
nongpule iaka jingdapbiang jong U Khrist bad kumno ngi dei ban leh ia kane ka jingdapbiang.
Ngi lah pat ban kylli ia
lade “kamut aiu ka jingdapbiang ka jong U Khrist?” Hynrei ka jingkylli ka kham
dei biang ka long, “kaei kaba ka jingngeit ha U Blei ba dapbiang ka dawa na
ngi?”
Lada ngin peit bniah na kine
dkhot ngin iohi ba ban ngeit ha ka jingdapbiang jong U Khrist, ngi donkam ban:
1.
Wad
ia U namar Uei U long: Lada ngin pule ha baroh ki saw Gospel
shaphang ka jingiathuh khana ia kane ka kambah, ngi lah ban kham sngewthuh kham
bha ia kaei kaba la jia ka ha kato ka jaka. Namar ka jingbun briew eh, U Jisu
ula kwah noh ban don ha ka jaka bakham kynjah na U paidbah ba bud ia u, te
kumta u lah kynriah noh ia lade sha u lum. Te katba u don ha u lum u la
iohi ia u paidbah ba bun ba wan ban bud ia u bad bun na ki, ki la wan namarba
ki la shongshit ban tip khambha shaphang une u briew. Hooid, wat la kam don
kano kano ka jingbakla ban wan bud ia U Jisu bankham tip bha shaphang jong u, hynrei
ka jingduna ha kane ka jingbud jingshongshit ia U Jisu namar ki kambah ki jong
u, ka long ba u paidbah u peit sha U Jisu tang kum u nongleh jadu myntor ba
pynbyrngia bad ruh kum u nong ai dawai balah ban iarap ia ki.
Ki
dkhot 28-30 ki kham batai shuh shuh shaphang une u paidbah bad ka jingbud ia U
Jisu.
1) Ki wan tang ban ioh eiei na bynta ka
jing donkam ia lade (materialistic): U Jisu u ong “Shisha shisha nga ong ha phi, phi wad ia nga, ym naba phi la iohi
iaki kambah, hynrei naba phi la iabam na
kita ki kpu, bad phi ia kdang”
2) Ki wan da ka jingsngewlah jong ki ban
leh (legalistic): dkt 28, “kaei ngin leh, ba ngin ioh minot ia ki jingleh jong U Blei?
3) Ki wan tang ban leh sngewbha ha ka
jingiohi ia ki kam ba phylla (sensationalist): dkhot 30, “namar kata ki la ia kylli ia u,
Kaei ka dak phyla ba me leh te, ba ngin iohi bad ba ngin ioh ngeit ha me?” Kaei kaba me leh? Ki nongbud ki la
wan tang ban shu sngewbha ha kaei kaei kaba ki iohi phyla.
Ha
baroh kine ki jinglong ki jong ki, ngi iohi ba ki la wan ha U Jisu tang naka
bynta ialade. Wat la ka long kaba dei ban bud ia U Jisu, hynrei lada ka jingbud
jong ngi ia U ka long tang kum une u paitbah, ngi hap sngewthuh ban pynthymmai
iaka jingbud jong ngi ha U.
La
don ha kawei ka sngi hakaba uwei u rangbah balang u la kylli ia uwei na ki riewngeit
ka balang, ban ong “balei ba phi ju wad ia U Blei? Uta u riewnget u la jubab ia
u da kaba ong, “nga ju wad ia U Blei lada ngam shym la ioh ia kaei kaba nga
donkam, bad ngam iohi lad pat da kiwei pat ki lad ban ioh iaka jingdonkam jong
nga.”
Ia
kane ka juh ka jingkylli lah ruh ban kylli Ia ngi. Hato ngi long kum u ne u
paidlang ba bud ia U Jisu ban ioh eiei
ialade ne ha to ka jingbud jong ngi ka long shisha tang ban ioh ia U hi.
Ka
jingngeit jong ngi ba U Jisu u long u ba dapbiang shisha ka nym dei ban pynlong
ia ngi ban kwah da kiei kiei kiba tlor noh tang shiteng por, hynrei ka dei ban
iarap ia ngi ban thrang beit ia u Jisu kum ba U long hi.
2.
Ithuh
ia U kumba U long: Ha
ka dkhot ba 5-6, ngi iohi ba U Jisu u kylli ia u Phillip, naei ngi lah ban ioh
thied kpu? U la kylli khnang ia kane ban tynjuh ia u. Kane ruh ka ju jia ruh ha
ka jingngeit ka jong ngi ha kaba u Khrist, shwa ba Un leh ka kambah ha ka
jingim jong ngi, U ju tynjuh ia ngi. U ju tynjuh ia ngi ban i thuh hangno ka
jingngeit jong ngi ka don. Kaba sngewsih pat, ka long ba u Phillip u la jubab
pynban da ka jingduh jingkyrmen. U lah klet noh ban ithuh ba u khun U Blei u
don ha syndah jong U wat hapdeng ka jingduna ka jingbam. Ia ka jingithuh ba U
Khrist U long u khun U Blei la kah matlah noh da ka jingduna bad ka jingeh
hakhmat jong u.
Bun
ruh na ngi, ngi lah ban pyniasyriem ialade bad u Phillip. Ngi ju iohi bad ioh
mad ruh ia ki kambah jong U Blei, hynrei bun sien ngi ju klet noh haba la kah
matlah noh ia ngi da ki jingeh bad jingialeh ha khmat jong ngi. Ngi duwai, ngi
kyrpad na U, hynrei ngim ithuh iaka jinglah ka jong U hapdeng ka jingbun ki
jingkwah malade, ka jingeh bad jingialeh ki jong ngi, ngi long matlah noh ban
ithuh ia U Khrist kumba u long hi.
3.
Shaniah
ha U, ha ka jinglah jong U: Ha ka dkhot ba 8- 13, ngi
iohi pat ba u Andriw u la wanlam ia uwei u khynnah sha U Jisu bad u la ong, “don uwei u khynnah uba don san tylli ki kpu barli, bad ar tylli ki
dohkha, hynrei kita ki long aiu hapdeng katne katne?”. Bun na ngi ruh kum ki nongbud U Jisu ngi lah
ban pyniasyriem ia lade bad u Andriw. Ha kaba ngi iohi ia ka jingkhang ba plie
khyndiat baka kambah kan trei kam, hynrei ngi phaidien noh na ka jingngeit ba U
Trai u lah ban leh ei ei wat na I ba rit eh ruh haba ngi peit noh sha ka jingeh
hakhmat jong ngi.
Kane
ka kambah ba U Jisu u la leh, ka pyni ruh ia ngi ba U Blei u lah ban kylliang
noh iaka jingduk jingkyrduh sha ka jingdap ba pura. Haba U Blei u lah ban
pynmih kpu bad dohkha naka bym don eiei, balei pat ngin shaniah ha uwei pat. Ha
kino kino ki jingduna ne jingeh ba ngi shem ngi dei ban ngeit ba U Blei u dang
long hi ma U Uba dapbiang ia ki jingdon kam ki jong ngi.
4.
Bud
ia U namar ka mon jong U: Ha ki dkhot ba bud pat, ngi iohi ba haba
ki paitbah ki lah wan ban pynlong Syiem jubor ia U, U Jisu u la kynriah noh na
ka jingdonryngkat jong ki. U paidlang u kwah ban pynlong syiem ia U Jisu kat
kum ka mon jong ki hi. Dei ha kane ka juh
hi ka rukom ba ngi lah ban ong ba U Jisu um sngewbha lada ngi pynlong syiem ia
U tang ha ki kyndon ki jong ngi. Ka jingkwah U Jisu ka long ba ka mon jong u
kan long kaba synshar ha ka jingim jong ngi ym ka jingsngew ne jingkwah jong
ngi.
Kumba
ngi la iohi hangne shaphang ka jingdapbiang ka jong U Jisu bad kaei kaba kane
ka jingngeit ka pan na ngi, ngi sngewthuh ba U Jisu u dei ban long uba thrang
eh ha ka jingim jong ngi, ym ia kiwei kiwei pat. U dei ma u uban long uba
nyngkong eh ba ngi donkam, uban long na dong sha dong ka jingdonkam ka jong ngi
bad u ban long ruh u nongpyndap iaka jingdonkam jong ngi. Te kumta ka jingkyntu
ia ngi ki nongbud jong U ka long ban ngeit iaka jingdapbiang U Khrist ha ka
jingim jong ngi la ha kano kano ka jingiakynduh ne jingiashem ka jingim. Ha
baroh ki jingim ki jong ngi, ngi dei ban wan sha U namar - Uei U long, ithuh ia
U, Shanniah ha U bad bud ia U kat kum ka mon jong U. AMEN
KI KHUBOR KHRISTAN NA KYLLENG PYRTHEI
Thung ki ISIS ia ka khynnah kynthei
ba 12 snem ban khrai khlieh bad phasi briew: Ka khubor na Nineveh bala ioh dang shen ka la iathuh
ba ka dei ka sien kaba nyngkong eh ba ki ISIS ki la pynkhamti ha ka khynnah
kynthei ban leh ia ka kam pyniap da kaba phasi, siat pyniap bad khrai khlieh ia
ki briew kiba la shah rai pynrem ha ki ISIS. Kane ka khynnah kaba dang 12 snem
ka arta na Mosul kaba don ha Iraq dang shen la aiti ia ka ban pyniap ia ki 5
ngut ki kynthei kynthup ia kawei ka doctor kaba la kyntait ban sumar ia ki
shipai ISIS kiba mynsaw na ka jingshah ther bomb ha ki ri ka pyrthei.
La
ong ba ki ISIS mynta kila ialeh katba lah ban pynrung shipai da ki khynnah rit
bad pyntur ruh ia ki ha ka jaka kaba na khmat tam ha kano kano ka jingiakhun
bad ki nongshun jong ki.
La pynkhreh ban khang noh ia ka
jingialap Gospel shabar iingmane ha Russia: Katkum ka khubor ba la ioh lyngba ka Christian
Headlines.com ba la pynmih ha ka 29th June 2016 la ong ba shithup ki
aiñ kila iaid shaphrang ban “pass” ha ka ïing dorbar thaw aiñ jong ka Russia
bad kine ki aiñ kidei ki aiñ kiba teh lakam ia ka jingialap Gospel ha Russia.
Katkum ka thymmei khubor na ka ChristianityToday.com la ong ba kine ki aiñ kin
khang syndon ia kano kano ka jingialap Gospel shabar jong ka ïingmane. Khlem
artatien kane kan ktah jur ia ka jingtrei mission, ia ka jingialap, jinghikai
bad kiwei kiwei pat ki kam kiba iadei bad ka kam jop mynsiem.
Kine
ki aiñ la ñiew ba ki dei kiba pyrkhing tam lada yn kheiñ naduh ka por jong ka
Russia (USSR) ba mynshuwa ruh. Ia kine ki aiñ la dep “passed” lypa ha ki ïing
dorbar thaw aiñ (Russia Legislative Bodies) ba la khot ‘Duma’ bad ruh na ka
Federation Council.
Bun
na ki nongialam kynhun Balang ‘Evangelicals’ na ki 7 tylli ki Balang ki la
pynpaw ia ka jingsngewkhia bad ki la kyrpad sha ki Khristan shityllup ka
pyrthei ban duwai ba u President Putin un leh ei ei bad ruh ba U Blei un trei
phylla pyrshah ia kitei ki aiñ.
Kine
ki aiñ la pynwan dur khnang na ka bynta ban pynkhlaiñ ia ka Balang Russia
Orthodox kaba la ithuh bad kyrshan da ka sorkar. Bun bah ki nongialam Balang
bad ki riewngeit ki kren pyrshah ia kane ka aiñ. Ki ‘Protestant’ ha Russia ki
don tang 1% na ki nongshong shnong ha ka Ri.
Ia khun tyngeh u Pastor ha Colorado
ban pynneh ia ki jingthoh (Advertisement) ha ki jaka ap bus: Katkum ka khubor ba la ioh lum lyngba ka Christian
Headlines.com ba la pyllait ha ka 28th June 2016 la ong ba uwei u
pastor na ka Balang ‘Charis Christian Center’ ha Colorado Spring (USA) u ba
kyrteng u Lawson Perdue u la ioh ia ka ‘Licence’ na ki bor pyniaid jong ka
Mountain Metro Transit ban buh ia ki jingpyni (jingdro & jingthoh) ha ki
ben shong jong ki jaka ap bus ha katei ka nongbah. Kane ka ‘licence’ kaba ai
jingbit ia u pastor Lawson ban ‘advertise’ ia U Jisu ha ki jaka ap bus kan kut
noh ha ka 7th July 2016 hadien ba kala dep kut ia ka por ba la buh 3
snem.
Hynrei
hapdeng kine ki lai snem ba la iaid kane ka jingialap lyngba ka ‘advertisement’
ha ki ben ap bus kila don ki briew kiba sngewpyrshah ia kane bad ki la ujor sha
ki bor ba halor. Hadien ba la ioh ia kane ka jingujor ki bor ba halor ki la
peit dien bad bishar bniah la kine ki aiñ kiba iadei bad ka Mountain Metro
Transit’s Advertising Policies ki ia tyngkhuh ne em bad ka riti synshar
(Constitution) jong ka ri America. Ka rai kan sa mih shen la yn shah biang ne
yn kyntait syndon ia u pastor Lawson ban pynneh ia ka licence jong u. U pastor
Lawson u la pyrshang katba lah ban pynneh ia kane ka jingbit (licence) kaba u
la ioh mynshuwa ban ialap ia U Trai Jisu lyngba ki jingthoh ha ki jaka ap bus
ha ka nongbah ba u sah.
U
pastor Lawson Perdue u la kynthoh da kaba ong, “Ngi ngeit ba U Jisu u long ka
khubor ba-bha bad ngi kwah ban iathuh ia kata sawdong ka imlang sahlang jong
ngi.”
