Ka Sur Ka Jingieit (October - December 2016)

NA KA MIEJ EDITOR

KA JINGRAKHE KHRISTMAS

Ka jingrakhe Khristmas ka la long ka lad ban pynbna sha ka pyrthei baroh kawei ba ia U Nongpynim la kha sha ka pyrthei bad la khot ia u, U Jisu kaba mut ba un pynim ia ki briew na ki pop jong ki. Haba la kha ia U Jisu la don lem bad uta u angel bun bah u paitbah ka bneng ki da iaroh ia U Blei. Ki da ong ka burom ha U Blei ha kaba ha jrong tam eh bad ha ka pyrthei ka jingsuk hapdeng ki briew ha kiba u sngewbha eh.  Ki nongap langbrot ki la long kiba nyngkong tam ban pynbna ba ia U Jisu la kha sha ka pyrthei. ki riewstad ruh na ri mih ngi ki la wan ban mane dem ia U Jisu ryngkat ki jingai sngewbha, ka ksiar, ka jingiwbih bad ka myrr.

Haba ngi peit ia ki jingrakhe Khristmas ha kine ki sngi ka la kylla khongpong lut nadong sha dong haduh ba ia ka kyrteng U Jisu la pyntad dor noh. Kiwei pat ki jait niam ki peit bad iohi ia ka Balang Khristan kum kawei na ki jait niam ha ka pyrthei kaba leh tang ia ka niam ka rukom ym shuh kum ka Balang ba im bad kaba donbor halor baroh na ki niam ha ka pyrthei.

Katto katne ki jingleh kiba ngim dei ban leh lane ban pyrthuh ha ka jingrakhe Khristmas. Ka jingdoh ia kadur u Khunlung Jisu da ka dur u Statue, ka jingpynitynnad (decorate) ryngkat u khunlung Jisu, ka Mary, thang da ki mombati, shna da ki iingtrep, thang da ki light ba la juh pyndonkam ha ka por puja, buh ia ki dieng  Khristmas, buh sa ki khlur ha ki ïingmane ne ïing briew. Ka jingmih na kane ka long ba kiwei pat ki jait niam kin ong U Blei ki Khristan u long kum U blei puja ha ka dur bapher bapher. Ka Bible ka maham jur bad ka ong, “bad phi la iabah ia ita i ïing-mane jong u Molok, bad ia u Khlur jong u blei Rephan, ki dur ia kiba phi la thaw ban mane ia ki, Te ngan pynwir noh iaphi sha lyndet ka Babilon” Kam 7: 41-43.

 La don uwei u briew bympat long Khristan na kawei pat ka jait bynriew bymdei Khasi ula   ong, wan bam dih ha por puja jong ngi, namar Khristmas jong phi ruh long kum jong ngi hi. Phi ruh don dur mane, ngi ruh don dur mane, mangi rakhe blei nar buh dieng bad slakait, maphi ruh Khristmas buh tu dieng kseh rakhe Khristmas. Manga iohi baroh long kumjuh. Hangta hi kawei ka riewngeit Khristan ba khot ia uta u briew ha ing por Khristmas, kam lah ong ei ei shuh. Kaba sngewsih kam lah shuh ban jubad. Haba kut shuwa ba un mih u ong, ma nga ngeit ia u Blei maphi ruh ngeit ia U Blei baroh long kumjuh hi.Ka ba bun ka jingrakhe Khristmas ka la shu kut tang ka ia bam Cake, dihsha, leh kmen sngewbha ba kynja doh, ia ai sngewbha, leit ingmane,  ia riam ia beit bad kiwei kiwei. Hynrei ha kine baroh ym shym la pyndonburom ia U Jisu kumba dei ban long. U Jisu um don shuh ha shyngoid, um long shuh u Khunlung, um don shuh halor diengphna, um don shuh ha poh jingtep, u la mihpat,  bad u la kiew shabneng, u  shong ha ka kti ka mon U Blei U Kpa, u long U Syiem ki Syiem bad  U Trai ki trai. Ngim kut noh tang ha ka jingwan jong u ha ka doh hynrei ngi dei ban sngewthuh ban pynkhreh ia ka jingwan jong u ban wan shaw ia ka Balang  kum U Blei ba donbor baroh.

Ngi iohi  katba dang mih ki snem  ka jingrakhe khristmas ka lah nang bakla kat haduh ban rakhe ia u Santaklos ym shuh ia U Jisu. Ki Balang Khristan ki la pynphai noh ia ka jingngeit na U Jisu sha ka dur u Santaklos. Khamtam kito ki bym pule ia ka Bible, ka Khristmas ha ki kadei U Santaklos. U Santaklos udei tang u briew, u Bishop saint Nicholas, saint Nick father uba im ha ka spah snem kaba saw, (4^th Century) ha ka shnong, Myra ka Asia Minor, kaba mynta la khot Turkey. Wat mane Khristmas ha ka dur u Santaklos naba ym lah ban pynlong ia U Jisu kum u Santaklos.  

                                                                           

Men ym thaw bleithaw ia lade, lymne ia ka dur jong kaei kaei ruh kaba don ha bneng sha jrong, lymne ha ka khyndew shapoh, lymne ha ka um hapoh ka khyndew; men ym dem ia ki, lymne shakri ia ki, naba nga U Trai Uba U Blei jong me. Ex. 20:4,5; Deut.4:15-19.

To ngin rakhe ia ka Khristmas ym shuh ha ka niam ka rukom jong ka pyrthei hynrei ha ka jingngeit ia ka Ktien jong U. “Lada phi la iap noh lem bad U Khrist na kita ki jinghikai jong ka pyrthei, balei la kumba im ha ka pyrthei, phi shah ia lade ha ki niam ki rukom.” Kolossai 3: 20.

Ha ka Christmas to ngin iohi kumba u Apostol Ioannis u iohi ia U Jisu ha dewlynnong Patmos “…To wat sheptieng; nga long ma nga uba nyngkong bad uba khadduh, bad uta uba im. Bad nga la jia long uba iap, te ha khmih, nga la long uba im sha ki bymjukut ki bymjukut, bad nga don kein ki shabi ka dujok bad ka jingiap” Jingpynpaw 1: 17,18.

KA AIOM BET BAD KA AIOM OT

(Apostle R.R.Khongkrom)

Jenesis 8: 22 “Katba dangsah kane ka pyrthei, ka aiom bet bad kaba ot, kaba khriat bad ka ba shit, bad ka lyiur bad ka tlang, bad ka sngi bad ka miet, kin ym pep shuh.”

Mat 24:  14 “Te ia kane ka gospel jong ka hima yn ialap ha ka pyrthei baroh, ia kaban long ka jingphla ha ki kynja bynriew baroh: ynda kumta kein kan jia kata kaba kut.”

Kawei kaba kongsan tam eh ha ka jingim u briew kadei ka aiom ne ka por. Ha ka jingim u briew u Blei u buh khyndai bnai ban pun hakpoh ka kmie bad kumta ban kha. La buh ia u briew ban im ha ka rta jong u lada bun eh 70 ne 80 snem ong ka Bible. Ha ka jngim u briew la buh ia ka aiom bad u pud ba un nymlah ban ryngkang. Ha u nongrep la buh ia ka aiom ban bet bad ban ot. U Blei u la buh ia ka aiom ia baroh.

Ha kane ka jingthoh nga kwah ban pynphai shaphang ka aiom jong ka jingtrei ia ka kam U Blei ne ka aiom ban ialap ia ka gospel. U  Jisu u ong, ia kane ka gospel yn ialap sha baroh ki jaid bynriew bad hangta kan jia kaba kut.

Ka jingkhot ka long to khie leit ialap ia ka gospel sha ki bynriew baroh, bun bah ki briew ki buh teng ia ka jingleit, phi la juh pyrkhat, hato phin shu sah sah kumjuh? Phin nym heh phin nym san, phin nym tymmen shuh? Ngi don ki khun ki kti hato kim dei ki jingai jong U Trai ba u kwah ba maphi phin ai pat sha u. Kadei ka aiom jongphi ban ai, haba U Trai u la ai haphi. Ka khyndew bad ki jingdap jongka kadei ka jong U Trai, ia kane u la ai haphi. Phi dei ban long ki sordar ba bha ban pynphai pat sha U Trai.  Ka don ka por ia kiei kei baroh. Ka por ban kha bad ka por ban iap. Ka por ban bet bad ka por ban ot. Ka por ban tei bad ka por ban pynpra. U Jeremaiah u ong, “ka aiom ot ka la dier ka lyuir ka la wai, bad ia ngi ym shym la pynim.”  Lada ka aiom ot ka la dier baroh ki soh kin hap noh ha kyndew, lada ka lyuir ka la wai ban bet symbai yn nym sei soh shuh. Pynban wat haduh katne ka jia bun kim shym la suidniew ban pyndep hok ia la ka jingkhot ban pynim ia ki mynsiem. Naba shibun bah ym shym la pynim tad haduh mynta.

Ka jingkordor ki mynsiem, iwei i mynsiem i kham kordor ban ia ka pyrthei baroh kawei. Ka jingkordor ki mynsiem ka long namar ka im bymjukut,  ka wan na U Blei bad kan leit pat sha U Blei ban ieng ha khmat ka jingbishar la yn im bymjukut ha dujok ne ha bneng. La buh ia u briew ban iap tang shisien bad hadien kata kan wan ka jingbishar. Kadei ka kamram jong ngi ban knieh ia ki mynsiem nadujok bad ban rah sha bneng da kaba ialap ia U Jisu ha ki. Ia ka mynsiem yn nym lah ban siewspah da ka ksiar ne rupa, yn nym lah ban siewspah da ka jingleh hok jong ngi Iane da ki kam ba bha jong ngi kadei ban siewspah tang da ka snam U Jisu. U Nongthaw u la wan ban wad ia la ka mynsiem ban siewspah ia ka da la ka jingim halor diengphna. Balei U Blei u Kpa u phah ia la u khun ban siewspah ia ka mynsiem u briew da ka jingiap ba kordit halor ka diengphna ka daw ka long ba ka mynsiem u briew kadei kaba la mih na U Blei bad ban iohpat ia ka u la hap ban siewspah ia ka da la ka jong ka jngim bad uta uba pdiang ia U Jisu u don ka jingim U Blei ha u. wat la u la iap yn pynmih pat ia u ha kata ka sngi.

Ha ka pyrthei U Blei u la thaw ba kan tyllun ha ki saw aiom. Hynrei ha ka jingialap ia U Jisu baroh ki aiom dei ban ialap, U Jisu u ong, hato phim ong ba sa saw bnai kan long ka aiom ot, hynrei nga ong haphi ha khmih ka aiom ot, u la kdew artad ia ki paidbah kiba la wan ban iashem ia u. Ka mynsiem jong u briew ka lah ban leit noh ha kano kano ka por kaba um tip. Katkum ka jinglum jingtip, ka jingiap briew ha ka pyrthei ka long 8 ngut na ka 1000 ngut ha ka shi minit lane 2 ngut man ka shi sekhon ha u snem 2016 (tat haduh 8th October).  Dei hangne ba u Paul u pynkut, to ialap ia ka gospel haba dei por bad ha bym dei por. Kaba mut haba shit ne khriat, mynmiet ne mynsngi, la rang ne slap, ia ki khunlung, khynnah, samla, rangbah ne tymmen, khlem buh por ne pynlehnohei ia ka por ioh ba ka mynsiem kan iap khlem tip ia uba la siewspah ia ka.

Kadei ka aiom ban leit ialap ia U Jisu sha kito ki bym pat iohsngew bad bym pat ngeit, lada ngim leit ialap kin nym iohsngew, lada kim iohsngew kin nym lah ban ngeit, lada yn nym phah kumno kin leit ialap. Namarkata, ka ladei ka por bad ka aiom kaba la dier eh ba lada ym leit ban ialap kan poi ka por ba phin nym lah shuh ban leit, yn nym don lynti shuh ban leit, kin nym sngap shuh ia ka jingialap jongphi, lane kaba kut kan poi noh. Kawei pat to ngin sngewthuh shai bha ba kadei ruh ka jingkitkhlieh jong ngi ban phah. Ha ka jingphah don ar bynta. Kaba nyngkong, phah ia la ki khun, kiba ha ing ban mih bad leit ialap, namar ka kam ba bha tam kadei ka jingialap ia ka gospel U Jisu. Ka jingthoh ka ong, katno kaba bha bad ba itynnad long kita ki kjat kiba wan rah ia ka khubor ba bha. Kaba ar ka long, phah ia ka jingkyrshan jongphi, ai ia kaba bha tam jongphi sha ka kam mission, lah ban dei ka pisa, ka ksiar, ka jaka, ne kano kano kaba bhatam ai sha ka mission. Namar haba don ka jingkynshew jongphi hangta ka dohnud jongphi ruh ka don. U Blei u kpa u don tang uwei u khun, hynrei namar ba u ieit eh ia ngi, kaba long ka mission ban pynim ia ngi, u la ai ia la u khun ba la kha marwei  sha ka kam mission ba un iap bad siewspah ia ngi  na ka pop bad ka jingiap jong ka dujok. Ko ki kmie ki kpa, ai ia lade sha ka kam mission, ai ia la ki khun sha ka kam mission bad ai ia ka ba bha tam na ka jingdon jingem jongphi sha ka kam mission. Haba ngi ai ia ka jingknia ha ka Testament barim U Blei u ong, ai kaba bha tam, uba la kha nyngkong, na ka sem ka jongphi, ym uba matlah, lane uba dkoh, ne uba shu iohei, hynrei ai uba bha tam. Lada phi sngewthuh U Blei u khot iaphi ban kñia na ka bynta ka kam mission. Uta uba kohnguh bad baleh kat kum ka ktien U Blei un bam ia ka jingbha jong ka ri, bad un ioh ia ka bainong kaba khraw namar ka jingjop mynsiem. Dan 12: 3 “Bad kita kiba stad kin tyngshain kum ka jingshai ka sahit bneng; bad kita kiba pynkylla bun sha ka hok kum ki khlur junom la junom.”

Kadei ka aiom ba ngin mih kum ki missionary lane ban phah missionary.  U Moses u la kut noh ka jingiaid lynti sha ri kanaan tang ha shiliang ka Jordan um shym la lah ban kamsha shiliang ka Jordan. Kumta U Blei u la pynmih ia u Joshua ka pateng ba thymmai ban leit sha shiliang ka Jordan bad ban kam kynti ia ka kanan kum ka ri kynti. U Blei u la ong, kata ka jaka ba men iuh ki kjat jongme ngan ai ha me. Da shisha ka la jia ba u la ioh ia ka ri kanan kum ka ri kynti bad jop ia ki nongshun baroh. Ym don uwei ruh uba lah ban ieng ha khmat u Joshua. Baroh ki pateng u Joshua ki long kiba sheptieng Blei bad ba sumar ia ki hukum U Blei haduh ba kut. Ka gospel ka la wan sha ka ri jong ngi na ri wales palat 200 snem mynta, pynban ia ka ri jong ngi bad ia ki ri ba marjan ym pat shym la pynpoi ia ka gospel. Ka la dei ka aiom jong ngi ban shim ia ka jingkit khlieh ban pynlong ia ka jylla bad ka ri India kynthup bad ki ri ba marjan jong ka kum ka ri kynti sha U Trai. U Jisu u ong, lada la beh noh ia u ksuid naphi kata ka jaka lane ka dohnud jongphi kan long ka hima U Blei. Kaba ar to ngin shim ia ka jingkit khlieh ban phah missionary da kaba kynshan da ka pisa ba ngin lah ban pynpoi ia ka gospel sha ki jaka bym pat poi (unreached).

Kadei ka aiom ban pynkhih paralok bad ban batai ne pynshai ba ka jingleit missionary, ka jingkyrshan da kaba bha tam sha ka kam mission ka ktah ia ka jingtied u klongsnam jong U Blei. To ngin ia kren paralok hi, to ngin ia kyntu paralok hi, to ngin phohsniew shaphang kane, bad na kabynta ka kam mission. U Jisu u la hikai ia ki 70 ngut bad u la phah ia ki ar arngut. U da ong, ruh to leit wad ia kiba la jah noh bad katba phi dang iaid to da ialap ia ka hima U Blei, phi la iohei to ai ei. U khot ia u Petros bad ki 12 ngut ki synran na ka bynta ban phah ia ki kum ki missionary. Hadien ba u la mihpat u la pynpaw ia ka mon ba janai jong u sha ki synran da kaba ong, to khie leit, to ialap, da hikai, da pynlong synran ia ki bynriew baroh, kane kadei ka jingaibor ia uwei pa uwei u Khristan ba la khapat (born again Christian) ban leit ialap ia ka gospel sha baroh ki jaid bynriew ha ka pyrthei. Na ka bynta kane U Jisu u da kular ban ai ia ka BOR U MYNSIEM BAKHUID, ban leit ialap bad ban long ki sakhi baim U Jisu Khrist ha baroh kawei ka pyrthei. Nga lah ban mut dur haba U Jisu un ieng ha khmat U Blei u kpa un ong, “nga la pyndep” U Blei u kpa un ong, hano me la aiti ia kane ka kam, U Jisu un ong, “nga la aiti ha ki synran jong nga” U Blei u kpa un ong, lada kine kin nym leh ia kane ka kam, mano ban pyndep? U Jisu un jin da la ong, “ngam don da kawei pat ka lad, naba nga la shaniah ha ki ban pyndep ia kaba dang sah baroh”.  Ka long kaba shisha, U Jisu u la shaniah haphi bad ha nga, ban leh ia ka kam jong ka jingpynim da kaba ialap ia U Jisu, ha Jerusalem, Judia, Samaria bad haba kut ka pyrthei. Haba U Blei u kylli, Mano ban leit na ka bynta jong ngi? U Isaiah u ong, Nga hangne Trai! Phah ia nga. Kadei ka aiom ban jubab kum u Isaiah.

Kadei ka aiom ban duwai bad iasaid na kabynta ka jingtrei kam mission. U Paul u ong, to duwai, naba bun ki jingkhang ki plie, hynrei u Soitan u ialeh ban khang ia ka. Duwai ban plie ka jingkhang na kabynta ka gospel. Duwai ban mih ki missionary, duwai ban mih ki nongkyrshan, duwai ba ka Balang kan phah missionary, U Jisu u ong, duwai ba U Trai jong ka jingot un phah ia ki nongtrei sha ka jingot, naba ka lyngkha ka la byrlieh, hynrei ki nongtrei ki khyndiat. Duwai 5 minit man ka sngi kyrpang tang ia ka jingtrei mission ha kano kano ka jaka ba phi don. To ai ba ka kam mission kan long kum ka snam ka ban iaid tawiar ia ka met jongphi baroh kawei bad ha kane ka snam ka don ka jingim. Kumjuh ruh ka jingtrei mission kan longdoh longsnam bad kan long ka jingim haphi. Kaba mut phin nymlah ban im khlem da don bynta ha ka kam mission. Ai ba ka aiom jong ka jingim jongphi kan long ha ka kam mission ban pynpoi ia ka gospel sha ki jaka bym pat poi. Uta uba bet bad uta uba ot kin ioh lang ia ka bainong. Ioan 4: 35-38;

Pule ia kine ki dkhot bible. Genesis 8: 22; Mathaios 24: 14; Markos 16: 15; Mathaios 28: 18-20; Rom 10: 14-15; Loukas 24: 44-49; Kam 1: 8; Ioannis 4: 35-38; Mat 10: 1-8; Jer 8: 20; Dan 12: 3; Isa. 6: 8;

(Lada phi kwah ban don bynta ha ka kam mission phi lah ban phone ha une u No-9856007031  lane phah ia ka jingkyrshan jong phi ha kane ka Bank Account - New Testament Restoration Church, SB A/c 850301011003107, VIJAYA  BANK, Lamavilla Branch (8503) Shillong-793002; IFSC CODE : VIJB0008503)

Wat Sheptieng!

(Pastor R. Kharshandi)

Ka aiom Khristmas ka la wan biang ka dei ka jingleh kmen ki Khristan pynban ka jingiakmen ia sngewbha jong baroh ki jaitbynriew khlem da pyniapher ia ka niam ne jingngeit kham tam na ka kynhun ki nongkhaïi. Kane ka long ba phylla kaba U Blei U pynlong ia ki briew shityllup ban ia shim bynta lang ha kane ka jingialeh kmen Khristmas. 

Pynban ha kat kane ka jingialeh kmen, don pat bun byllien ki briew kiba im ha ka jingsheptieng bad jing shongsyier. Kim sngewthikna la ka jingim bad ki im ha ka shaïong bad teng teng kim lah shuh ban shim rai da kumno yn leh.

Ki Jiw ha Palestaiñ bad kham tam ki nongaplangbrot ka Ri Judia ruh ki mad ia kaba kum katei ka jait jingim namar ka Ri baieit jong ki ka la duh ia la ka jong ka jingsynshar. Ki nongwei bad nongmane bleithaw ki la synshar ia ki da ki spah spah snem bad ki la leh donbor halor jong ki bad ki khmih lynti ia ka jingwan U Mesaiah ban synshar bad kin long ki nongiasynshar lem bad U ia ki jaitbynriew bapher bapher.

Katba ki nongaplangbrot, ka kynhun nongkyndong, bym don jingnang jingstad bad ba la ibeiñ da baroh ki dang apmiet bad sharai ia la ka kynhun langbrot ha ri khlaw Judia ki la ioh ia ka jingshem sngewbha U Blei da kaba U la phah ia U Angel jong U ban pynbna ia ka jingkha ia U Khrist U Trai bad ka burom U Trai ka la tyngshaiñ jubor bha hangta ha ka jaka ap langbrot bad ki briew ba im ha ka jingsheptieng ki la nang kham sheptieng shuh shuh bad U Angel U Trai u la ong, “ …… wat sheptieng; naba ha khmih, nga wallam ha phi ia ka khubor babha ka jingkmen ba khraw kaban long ha ki briew baroh;” (Louk. 2:10). Ka khubor babha ka long ka jingkha ia U Nongpyllait im ia ki briew baroh na la ki jingsohsat bad jingkordit ka jingim ba la teh  mraw ia ki pateng la pateng.Ki nongaplangbrot ki tang shu iohsngew ia ka jingbthah ba thikna na U Angel, ki la leit bran bran ban ia shem bad iohi da lade ia kata baroh ba la iathuh ha ki da uta U Angel bad la pyndap ia ki da ka jingkmen bad ialap kylleng ia kaei ba ki la ia shem baroh.

Kaei ka khubor babha? La pynbna ia ka khubor babha ha ka por shiteng synñia katba ki briew baroh sawdong ki dang iohthiah bha lyngngai hangtai ha ki thaiñ Jerusalem bad Bethlehem bad shawei shawei. Ki nongaplangbrot pat ki duh thiah ne ia thiah peitngor ban sharai ia la ka kynhun langbrot ba la bynshet ha ki ban sharai. Kumta ka long ba hapdeng ka jingsynñia bha ka jingim, ka jingdum batliwtliw ka tap ia ka jingmut jingpyrkhat ki briew bad ba ki briew kim tip kim nang shuh ban leh ne ban rai kut ia ka kam, hynrei ha ka kynhun ba la jied bad ba shah ibeiñ ha khmat kiwei pat ki iai sharai ia la ka jingim bad mynsiem, ka khubor ba bha ka long ia ki. Ka khubor babha ka la long ka jingtngen, ka jingkmen bad jingpynkhie im pat ia kita kiba ka jingim jong ki ka long bym don jingkyrmen, ba sheptieng bad ba sngewkutlad.  Ha kaba kum kane ka por, U Blei, U bym ju klet lymne leh lyndet ia la ki briew, U phah ka khubor babha ka jingtngen bad jingkmen sha ki.

Iano ka khubor babha ka long? Ka khubor babha ka la long na ka bynta ki bynriew baroh lyngba kine ki nongaplangbrot ba sharai ia la ka kynhun. Katba ki dang sharai la ka kam, U Blei U la shem sngewbha ha kiba kum kine ki briew ban wan ai ia ka khubor jong ka jingpynim ia ka pyrthei, bad ki la sheptieng shi katdei eh bad ki la kyiuh, hynrei U Angel U Trai U la ong, “Wat sheptieng; naba ha khmih, nga wallam ha phi ia ka khubor babha ka jingkmen bakhraw ka ban long ha ki briew baroh” (Louk. 2:10). Ka khubor babha sha ki bynriew baroh lyngba kine ki nongaplangbrot, sha ki bynriew ba shem sngewsih, ba khuslai ba jynjar bad ba la shah ban beiñ ha ka bor nongwei ka jingdum ba U Trai U Blei U la wan ban siewspah bad pyllait im ia la ki briew. Ka khubor babha na U Trai ka long, “To wan ha nga phi baroh kiba thait bad ba khia ka jingkit, te ngan pynjem ia phi. ..…. U hi U la shimti ia ki jingkhrew jong ngi, bad u la bah noh ia ki jingpang jong ngi…..U nongtuh um wan hynrei tang ba un ioh tuh, bad ba un ioh pyniap, bad ba un ioh pynjot de: nga nga la wan ba kin ioh ka jingim, ba kin ioh kyrhai ia ka ruh, Bad ym don ka jingpynim hano hano hawei pat: naba ym don kawei pat ka kyrteng hapoh ka bneng, ia kaba la ai hapdeng ki briew, da kaba ka dei ba yn pynim ia ngi”(Math. 11:28; 8:17; Ioan. 10:10; Kam 4:12).Shaphang une u Jisu ia uba ki la iohi ba u thiah ha ka shyngoid ha sem ki mrad, ki nongaplangbrot ki leit ban pynbna sha baroh sha la shnong ba u long ka khubor babha bad ka jingpynim ia ki.

Kumno kane ka jingjia ka iadei bad ngi mynta?  To ngin pyrshang ban sngewthuh ia kane ba kum ka kynhun ki nongapbrot kiba ym da don eh ki ban ñiewkor ne burom ia ngi pynban kiba minot ha la ka kam sharai ngin long ka lad ka jingkyrkhu sha ki jait ki kynja baroh ban iathuh shaphang U Nongsiewspah ba U la wan. Naba U Blei Un wan ban pynpaw ia kiei kiei ki jingmaian tang sha kita kiba sharai ia la ka mynsiem bad sha kita kiba don ka jingiadei ba jan lem bad U. Ka jingkylli ka long hato ngi sharai bha ia la ka kam, ia la ka mynsiem bad don jingiadei ba jan bha bad la U Nongsiewspah ba da ngi U Blei Un ai ka khubor jong ka jingkmen, jingtngen bad jingkyrkhu ia ki jait ki kynja baroh. Ngin rah ia ka khubor babha sha kita ba la duh jingkyrmen ha la ka jingim? Ngin iathuh ngin phla ia Jisu Khrist U Trai ha ki! Ngin iarap ia kiwei ban ia shem ia ka jinglong Nongsiewspah U Trai bad kin mad ia ka jingshisha ka jinglongBlei U Trai Jisu. To U Trai Un iarap ia ngi ban long ka jingkmen bad jingkyrmen ia ki briew ba duh jingkyrmen bad jingkutlad, ban ong ruh ia ki “Wat Sheptieng, ngi don ka khubor babha ia phi da U Jisu Khrist  U Trai!” AMEN!

Ki wah um baim jong U Mynsiem Bakhuid - Ïoannis 7:37-39

(Pastor C.M.Umlong)

“Te ha ka sngi kaba khatduh, ka sngi kaba khraw jong ka jingkhawai niam, U Jisu u la їeng, bad u la pyrta u da ong, Lada uno uno ruh u sngewsliang, ai ba un wan ha nga ba un dih ruh: jar uba ngeit ha nga, kumba la ong ka jingthoh, ki wah um baim kin їatuid noh na ka dohnud jong u. (Hynrei їa kane u la kren shaphang U Mynsiem їa uba kita kiba ngeit ha u kin sa pdiang: namar ym pat shymla ai їa U Mynsiem Bakhuid, naba ym pat shym la pyndon burom їa U Jisu).”

Hajan bakut u bnai Nailur lane haba sdang u bnai Risaw ka almanak jong ngi, kata ha ka 15-21 tarik u bnai Tishri jong ki Israel manla ka snem (Leb.23:33-36; Jing.29:12-38; Deut.16:13-15), ka dei ka sngi rakhe їa ka jingkhawai niam їiingtrep/tabernakl lane ka jingkhawai niam ka jingїalum (Eksd. 23:16; 34:22).  Baroh ki shynrang briew ki dei ban leit kiew lai sien manla u snem sha ka jaka ba U Trai un jied (Jerusalem) ban paw hakhmat jong u ryngkat bad ki jingainguh (Deut. 16:16-17). Ka dei ka jingkhawai jong ka jingleh kmen ban ainguh їa U Trai; haba ki khun Israel kin leh їa kane kan don ka jingjop їa ki jaidbynriew, ka jingpynїar їa u pud u sam, jingїada їa ka ri bad ka jingkyrkhu na U Trai (Eksd. 34:24; Deut.16:13-15).

Ha kane ka jingkhawai niam ki khun Israel manla ki longїing ki mih na la ki їingsah ban shong ha ki trep bala shna da ki sla tnat diengtlai, dieng dymbur, dieng olib bad kiwei pat ki jait dieng (Leb. 23:39-43; Neh.8:14-18). Kane ka pynkynmaw їa ka jingshong їingtrep jong ki ha ka jingїaid lynti rikhlaw kaba 40 snem mynba ki la mih noh na ka ri Ijipt. Kane ka jingkhawai niam ka neh haduh kumba phra sngi bad ka kut haduh bakut artad ka aїom ot. Kaba sdang bad bakut jong kane ka jingkhawai niam la rakhe da ka jingїalum lang kaba kyntang. Ha ka jingkdew jong ka jingїathuhlypa, U Sekheraїah u їathuhlypa ba kane ka jingkhawai niam yn rakhe kynmaw da ki jaidbynriew ha ka jingsynshar U Trai (Sekh.14:16-21).

Ka khana na Israel ka їathuh ba ha ka sngi kaba hynñiew jong kane ka jingkhawai niam, u rangbah lyngdoh u leit tong um na ka pung Siloam ha u khra ksiar bad theh pat ha ka duwan jong ka templ kum ka jingainguh їa U Blei namar ka jingai um dih їa ki khun Israel ha ka jingїaid lynti kaba sawphew snem ha ka ri shyiap. Lynter lynti katba u lyngdoh u їalam їa u paidbah uba bud ki їa pule їarwai lang їa kane ka jingrwai, “Namarkata da ka jingsngewkmen phin tong um na ki pukri ka jingpynim” (Isaїah 12:3). Katba u lyngdoh u nangtheh їa ka um kum ka jingainguh ki paidbah ki їa risa bad rwai artad (Isaїah 12). Ka sngi bakhatduh jong kane ka jingkhawai niam ka dei ka sngi kaba kyntang, ba pluh mynsiem bad ka sngi jong ka jinglehkmen namar ki umpohliew na ka ri, ha kane ka sngi kam don shuh ka jingtheh um kum ha ka sngi ba hynñiew.

Dei ha kaba kut jong kane ka jingkhawai niam ba U Trai Jisu u shim їa ka kabu ban їalap ha u paidbah; U Trai Jisu u la їeng bad pyrta jam ha u paidbah uba la wan sha Jerusalem bad uban sa leit phai noh artad sha la ki jong ki shnong. Baroh shi katta ki snem ka dei tang ka jingleh niam ban kynmaw їa ka um ba ki kpa tymmen ki la dih hynrei mynta U Trai u don ban tyrwa їa ka um jingim kaba lah ban pynjah sliang bad tuid ruh sha kiwei pat. U Jisu uba long u mawsiang na uba ki khun Israel ki la dih um ha ka jingїaid lynti 40 snem ha ka ri khlaw mynta u dalade u don ban khot їa ki sha ki wah um baim (Eksd.17:1-6; 1 Kor.10:4). U Jisu kum u nonghikai bastad bad bala pynsleh u sot bad lumlang lang їa ki bynta na ki jingthoh ka jutang barim ban wallam їa ka khubor kaba dei biang (Isa.12:3; 44:3; 58:11; Esek.47:1-12; Joel 3:18); nangta u wanrah pat їa ka mat kaba kongsan bad kaba don jingїadei bad kato ka por ha ka rukom kaba thymmai, “Lada uno uno ruh u sngewsliang, ai ba un wan ha nga ba un dih ruh: jar uba ngeit ha nga, kumba la ong ka jingthoh, ki wah um baim kin їatuid noh na ka dohnud jong u…” (Ïoannis 7:37, 38). U Jisu um dei satia u nongїalap madei mata, hynrei u dei uba tip їa ka jingthoh, u їalap bad hikai ruh katkum ka jingthoh.

Kumno yn leh ban їoh dih na ka wah um baim?

1.      Don їa ka jingsliang (Ïoan. 7:37a; Salm 43:1-2; Ïsa. 44:3)

2.      Wan sha U Jisu u tyllong ki wah um baim (Jer. 2:13; Ïoan.4:13, 14; 7:37b)

3.      Pdiang da ka jingngeit (Ïoan. 7:38; Esek.47; Sekh.14:8)

Ka wah um baim:

1.      Ka pynjah sliang

2.      Ka pynkhuid

3.      Ka pyn pyngngad

4.      Ka pynseisoh

5.      Ka ai jingim bad jingpynkhiah

Kaba Peit Ha U Bad Ha Kaei Ba U Long Ha Ngi

(Pastor S. Swer)

Kaei kaba ngi iohi da ki khmat doh bad kaei kaba ngi iohi da ki khmat bakynja mynsiem ka ktah ia ka jinglong jingim u briew baroh kawei.

Ngi tip na ka baibl shaphang u David, kumno ka jingiohi jong u da ki khmat doh ia ka Bathsheba ha ka jaka ba ka dang sum; kaba la pynlong ia u ban leh ia ka pop klim bad ia ka pop pyniap briew. Shibun ki kam sniew ki mih ha kane ka ri jong ngi bad kylleng ka pyrthei dei na ka jingbrai jong ka doh. Ia kito ki bym pat lah ban kyntait ia kaba sniew bad ban jied ia ka babha; kiei kiei baroh ba ki iohi ha ki tv, ki mobile, ki video, ki dur bad ki kot pule bad ki sawdong jong ki; ka pynlong ba kin leh ia ki kam sniew kiba laiphew jait. Ym don ka jingsuk ia u bymman uba leh kam sniew ong ka ktien U Blei. Ynda ki briew ki la leh kam sniew ki sa babe. Don kiba pyniap ialade namar ba ki kwah ban buhrieh ia ka pop ba ki la leh. Kaba kham shyrkhei ka long ba ki ksuid ka dujok ki wan shaw ia ka mynsiem jong kito kiba leh pop khlem kylla bamut bad khlem pdiang ia U Jisu uba la iap iapli na ka bynta ki pop jong ki. Ki jingkwahbrai ki khmat, ki jingkwahbrai ka doh, ka jingsarong thala ia kiei kiei ba ki briew ki don ki long kiba iai jah noh. Hynrei uta uba leh ia ka mon U Blei un iaisah bymjukut.

Kiwei pat ki briew dei kiba peit sha lade. Lada dei kiba riewspah bad biang nadong shadong kan pynlong ia ki ba kin sngewsarong. Lada ki long ki bym long eiei ka pynsngewpoh ia lade. Baroh ar kine ki jingsngew ki pynduh nong ia ki briew ha ka jingiadei para briew bad ha ka jingiadei bad U Blei. Ka jingsngewpoh bad ka jingsngew bym long eiei kaba don ha u Ahithopel u nongsylla jong u Absolom ka la pynlong ia u ba un phasi noh ia lade, namar ba la kyntait ia ka jingai jingbuit jong u. ki briew ki klet noh ba ka mynsiem jong ki ka long kaba kordor ha khmat U Blei, dei namar ba U Blei u ieit ia ki bad ba U Jisu u la iap iapli na ka bynta jong ki halor ka diengphna. Kiba sngewthuh ia kane ka jingshisha kin ym leh pop, lane kin ym leh sat ia lade da kaba ki pyniap ia lade. Ha kawei pat ka liang ka jingsarong kaba don ha u Syiem Babylon da kaba u ong, “Hato kane kam long ka Babylon bakhraw, ia kaba nga la tei manga” Namar ka jingsarong ka pynlong ba u Syiem Babylon un duh noh shipor ia ka khet, ia ka hima bad ia ka burom syiem.

Mynta pat ngin ia peit ia ki jingmyntoi bakhraw kiba mih na kaba ngi peit sha U Jisu bad sha kaei kaba U Jisu u long ha ka jingim jong ngi ki bangeit.

Kumba long ki Jiw kiba dang bat pyrkhing ia ki hukum u Moses, kumta ruh long ki jaitniam baroh ha ka pyrthei kiba la kha pateng ha ki ïing Khristan, ba pyndep ia ki niam ki rukom. Ka don ka jingsngew hok ia lade kaba kah matlah ia ki Jiw bad ia ki jait naim baroh. Ba kim lah ban peit sha U Jisu uba la iap iapli na ka bynta ki pop jong ki halor ka diengphna. 2 Kor 3:14-16

Ha ki Hebrew 12:2 la kyntu ba ngi dei ban peit sha U Jisu uba kmen da ka jingkyrmen bakhraw ban iap iapli na ka bynta ki pop jong ngi ki briew baroh halor ka diengphna. Namar kane ka jingkmen u la ibeiñ ia ka jingshah iap ba lehraiñ halor ka diengphna. U tip ba kiba kylla bamut bad ba ngeit ia U Jisu uba la iap iapli ha ka diengphna na ka bynta jong ki, kin ioh ia ka jingmap ia ki pop bad kin ioh ia ka jingim bymjukut bad ia ki ïing shongneh ha bneng. Ioannis 14:1-3. U tip ba kin long ka nongleit kurim; kaba long ki riewkhuid kynthei bad shynrang ban rong noh ia ki sha suiñbneng ban iashem bad u Nongleit kurim uba long U Trai Jisu.

Haba ngi peit sha U Jisu uba la iap iapli ha ka diengphna; U Mynsiem Bakhuid u pyniakynduh ne pynkynduh ia ka dohnud jong ngi bad ka jingieit ba shisha jong U Jisu uba hok uba la iap iapli ha ka diengphna na ka bynta ki pop jong ngi. U pynkynduh bad pynduh noh ia ka pop ka jingbymngeit kaba don ha ka dohnud jong ngi kiba pynlah ba ngin ngeit bad pdiang ia U Jisu da ka dohnud baroh. Ioannis 16:8-9. Haba kane ka jia, ia ka jingsngewhok kaba kah matlah (self righteousness) ia ka dohnud jong ngi la weng noh.

Ha ki Hebru.11:27, la thoh ba u Moses ua la iohi da ki khmat ka jingngeit ia U Blei uba kham khraw bad kham donbor ban ia u Syiem Pharaoh ka ri Igypt kat haduh ba um sheptieng ia ka jingbitar u Syiem uba don ki kulai bad ki kali kulai ban hiar thma ia u bad ia ki khun Israel kiba la mih noh na ri Igypt.

Hynrei ha ki Galatia 2:20, ngi sngewthuh ia u Paul u bym peit shuh tang sha kiei ba u long hynrei u iohi ia kaei kaba U Khrist u long hapoh jong u. Shaphang ia lade u ong ngam long eiei shuh namar la sahnar ia u lem bad U Khrist. Um sngew sarong shuh ia ka jinglong pawnam jong u ha ka por ba u dang bat pyrkhing ia ka hukum. U iohi ba U Jisu uba la ieit ia u haduh ka jingiap ka diengphna bad U Jisu uba la mihpat u iai im hapoh jong u man ka por. U iohi ia kaei kaba U Khrist u long hapoh jong u. U iohi ia ka jingkhraw bor U Jisu ba la mihpat ba u im hapoh jong u. Kane ka jingiohi ka long kum ka jingbam ka pynshaitbor shibun eh ia ka mynsiem. U ong, ‘U Khrist u im ha nga’. U Khrist u im ha u da ka jingiohi jong ka jingngeit. U Khrist u im hapoh jong u da ka jingpynpaw U Mynsiem Bakhuid ia U Khrist uba la iap bad ba la mihpat na jingtep.

Haba u la shah paitlieng, haba u la shah pynshitom beiñ, haba u don ha ki jingma u iohi ba U Khrist uba la ieit ia u haduh ka jingiap ka diengphna u don hapoh jong u. u iohi ba U Khrist uba la mihpat u don hapoh jong u. ha ka Rom 8:37 u sa ong, ‘ha kine kiei kiei baroh ngi jop thiaw da uta uba la ieit ia ngi’.

Ha u Mathaios 28:20b, U Jisu u ong “Ha khmih nga long ryngkat bad phi ha la ka sngi haduh kaba wai noh ka pyrthei”. U Jisu u pynshisha ia kane ka jingdon ryngkat jong u lem bad u Paul bad lem bad kita baroh ha kiba U Mynsiem Bakhuid u shong bad u pynpaw ia U Jisu uba la iap bad la mihpat.

U Mynsiem Bakhuid barabor u pynpaw ia U Jisu ha ki bangeit. Ioannis 16:14. Ka don ka jingiapher bakhraw haba ngi kynmaw ba U Khrist u don hapoh bad haba ngi klet noh ba u don ha ngi.

Haba ngi kynmaw ba U Khrist uba ieit ia ngi haduh ka jingiap u don hapoh jong ngi, kata ka met jong ngi kam lah ban leh pop hynrei kata ka mynsiem ka long ka jingim namar ka hok – Rom 8:10-11. U Mynsiem Bakhuid u shongsah hapoh jong ngi da ka jingpynpaw ia U Jisu uba ieit ia ngi haduh ka jingiap bad uba la mihpat ruh u pynlong im ia ki met ba iap jong ngi bad u pynkhiah. Lada u mynsiem bymman u lah ban pynklet ia phi ba U Jisu u ieit ia phi haduh ka jingiap bad ba phi sheptieng bad artatien, kan ktah ia ka jingdon U Mynsiem bad U Khrist ha ka dohnud jong phi. Namar ka ktien U Blei ka ong ba U Khrist un shong da ka jingngeit ha ka dohnud jong phi. Lada ka pop ba leh ka pynrem bad ym kylla bamut bad phla noh bad lada ym ngeit ba u long uba iaineh ban map ia ki pop jong ngi: kata ka ktah ia ka jingdon U Jisu. Namar u lah ban shong hapoh jong ngi dei tang da ka jingngeit. Ephesos 3:17; I Ioannis 1:9.

Namar ngi hap ban peit ym ha lade, hynrei ha kaei kaba U Khrist u long hapoh jong ngi. U Ioannis u ong, “Kham khraw uta uba ha phi ban ia uta uba ha ka pyrthei”. I Ioannis 4:4. U kham khraw hapoh jong ngi dei haba ngi nang ban kyntait ia ka jinglamler bad ban ngeit ia ka jingshisha. Ha kawei ka sngi I Meba (khun jong nga) im shym la iohthiah baroh shimiet. Nga la iohsngew ia ka sur ba shisha na U Mynsiem U Blei kaba ong, ‘I la koit bad I la iohthiah’ bad ka long shisha kumta. Ha kawei ka sngi ba bud I Meba I ba don jngai na ïing, I la iohsngew ia ka sur kaba lamler kaba ong, ‘I pa jong phi, I la iap’. Hynrei im shym la ngeit ia kata. Lada ngi ngeit ia ka lamler ngi leh pop bad ngi pynkhraw ia u soitan bad ngi kyntait ia U Blei uba khrawbor uba lah ban pynkhiah bad ban pyllait ia ngi.

U Blei u long uba khraw hapoh jong ngi dei haba la sahnarphna noh ia ka doh lem bad ki jingsamkwah bad ki jingkwah jakhlia jong ka. Galatia 5:24. U Blei u pynpaw ia ka jingkhraw bor jong u ha u Shedrak, Meshak bad Abednego haba ki la kyntait ia ka jingmane bleithaw bad ki la kheiñduh ia la ka jingim ki da ngeit ba U Blei, u lah ban pyllait ia ki na ka lawar ding. Haba ngi iaineh ha ka ktien jong u, ha ka jingieit, ngi lah ban peit ha uta U Blei uba khraw uba don hapoh jong ngi.

Ki briew kiba don ka jingsngewsih ba riewblei ia la ki pop bad kiba kylla bamut bad pynrit ia lade ha khmat U Blei. Ki lah ban iohi ba U Blei uba shong dap ia ka bymjukut u shong dap hapoh jong ki. Isaiah 57:15. U David haba u sliang ban wad ia U Blei, haba u rah ia la ki kti da kaba ainguh bad mane ia u; da kaba aitilut, u la iohi ia ka jingkhraw ka bor bad ka burom U Blei. U la mad ia ka jingsngewhun bad ka jingsuk. Salm 63:1-5.

Donkam ban peit sha ka jingkhraw jong U Blei uba don hapoh jong ngi. La ai ha u ka bor baroh ha bneng bad khyndew. La ai ha u ia u shabi jong ka jingiap bad ka dujok. Jingpynpaw 1:18. Ka hima, ka bor, ka burom dei ka jong u, kam dei ka jong u soitan. U long U Trai halor jong baroh kiba iap bad kiba im. Rom 14:9. Ka hima jong u ka synshar halor baroh. U long ka jingkyrmen ka burom. U don hapoh jong ngi. Kol 1:27. Ngi donkam ban peit ym ha kaei ba ngi long, hynrei ha kaei kaba u long hapoh jong ngi. Amen

Kiba Khlaiñ Ha U Trai – Ephesos 6:10

(Teacher L. Sohkhlet)

Ka ktien U Blei ka ju kyntu ia ki nongbud U Khrist ban long kiba khlaiñ. Hynrei ym lah pat ban len ba don ki por kiba ngi sngewtlot kumba long u Gideon uba haba u phai shalade u iohi ba u long uba rit u bym long eiei, u bym lah ban leh eiei – Nongbishar 6:15. U Apostle Paul ruh u ong, uei uba sngewtlot ba u ruh um sngewtlot. 2 Kor.11:29. Kumno ki khun jong U Blei kin iai long barabor kiba khlaiñ lane ba kata ka bor kan iai long kaba neh, ka ban ym man rim, ym tang ban neh kata ka bor hynrei ban nang iaipynroi ia ka?

Ban long kiba khlaiñ ka donkam ban ithuh ia U Blei (Dan.11:32). Wat haba ka jingshukor ka ieng rasong bad ka jingthala ka jop lin ia kiba bun, wat kum ha kata ka por kiba ithuh ia U Blei kin long kiba khlaiñ iathuhlypa U Daniel. Kane ka thew kham tam ia ki sngi kiba khatduh kiba bun kin long tlot namar ba ka pop bad ka jingbymñiew hukum kan manbha bad ba ka jingtrei ka jingshukor kan tyllep, ki nongiathuhlypa ba lamler kin roi. Lada ngi long kiba tlot ngim ym lah ban ieng. Ka jingithuh ia U Trai ka pynlong shlur bad pynlong khlaiñ.

U Apostol Paul ula ithuh ia U Trai (2 Kor.12:2) ha kata ka jingithuh paw. Ban ithuh ia U Trai lyngba ki jingithuhpaw kumba u Apostol Petros ula ioh ia ka jingpynpaw shaphang U Jisu Khrist (Mat.16:16,17). Ban pdiang ban ngeit bad phla ia kata ka jingpynpaw. Ka jingithuhpaw ia ka jingkhraw, ia ka burom bakhraw jong uta uba ngi ngeit. Ka jingduwai ba ngim ioh ia ka jingpynpaw ia U Khrist ha ka jingim jong ngi.

Nalor kaba ithuh ia U Trai bad ia ka bor bad ka burom jong U, kawei pat kaba ngi ithuh ia U Trai ka long ba ngi ithuh ia U ba U long U Trai uba leh ia ka jingleh ieit, ia ka jingbishar hok bad ia ka hok ha ka khyndew (Jer.9:23,24). U Jeremiah wat hapdeng ki jingtynjuh kiba eh bha ula lah ban iengskhem khlem riej, wat haba ki khun Isreal ki la phaidien noh na kaba bud ia U Trai. Ha ka por ka jingiathuhlypa u Sephaniah, don ki briew kiba pyrkhat ba U Blei um leh ia ka jingbishar jong U (Seph. 1:12).

Teng teng hapdeng ki jingiashem bym sngewtynnad, jingshah leh bymhok, ki jingpyrkhat ba bun jaid ki mih hato U Trai U iohi khamtam lada ngi long kiba rit bad kiba shah ñion beiñ, kumta ka jingsngewtlot ka wan. Ka Salm. 73:1-3 ka iathuh ba u nongrwai jong kane ka Salm ula jan phaidien noh haba u iohi ia ka jingmanbha jong kiba bymman. Katno sien ka la long ka daw jong ka jingtlot namar ha ka barieh ka dohnud ngi sngew ba U Blei um ieit bad um bishar hok. Ka Bible ka ong, bad U Blei u long uba hok bad ha u ym don ka jingñiew shiliang khmat.

Lada ki briew kim ngeit bad pdiang ba U Blei u long uba isnei bad ba bishar hok bad ba shahshkor ia ki jingduwai, ki briew kin duhbor noh bad kin kyntait ia U Blei. U Jisu u ong ha ka gospel u Loukas 10:1-8, ba U Blei u iohi ia ki jingeh, ki jingshah-bymdei bad ba u bishar pynban ki briew kim ngeit bad sngewthuh namar kim iohi kumba ki mut ne thmu.

Ban long kiba khlaiñ bad skhem ka dei namarkata ban sngewthuh ia ka jinglong U Blei, ba U Blei u ieit, U Blei u shahshkor bad U Blei u bishar hok. Wat lada U Trai u shah ia ka jingbymhok ban jia kam mut ba U Blei um bishar. Ka jingjia ka jingim u Naboth uba la shah leh jubor bymdei kam shu kut noh kumto. Ka jingbishar U Blei ka wan jia ha ka ïing u Syiem Ahab, U Trai ula pyndep ia la ka jingbishar wat la ka shimpor.

Namarkata, ban long kiba khlaiñ  donkam ban ithuh ia ka burom, ka bor ka jingkhraw jong U Blei bad kumjuh ruh ban sngewthuh ia ka jinglong U Blei uba leh ia ka jingieit bad uba bishar hok.

Ka Buit Barieh Ki Riewstad

(Mr. R. Mawlong)

Pule Mathaios 2:7-11 bad Loukas 2:1-18.

Don ar kynhun ki ba wan ban peit ia u khunlung Jisu haba la kha ia u: ki Nongap langbrot bad ki Riewstad. Ka kynhun kaba poi nyngkong dei ki Nongap langbrot. Haba u angel U Trai u mih paw ha ki ban ai ia ka khubor jong ka jingkmen bakhraw, ki iohi ia u paidbah ka bneng bad ki iaroh ia U Blei. Kine ki nongap langbrot bran ki mareh ban poi ha ka jaka kaba la kha ia U Jisu, ki nongap langbrot ki iohi ia kiba iaroh i’U Blei, ki iohsngew ia ka khubor ba la wanrah da u angel, ki don ruh ha ka juh ka shnong. Hynrei kawei pat ka kynhun ba la khot “Riewstad”, kim iohsngew bad iohi ia kine kiei kiei baroh, kim tip ruh shaphang ka kular jong ka jingwan long briew u Messiah. Hynrei tang kawei ki iohi, uta u dei u khlur baphylla, da kaba pule bniah shaphang une u khlur ki sngewthuh ba ia u Riewkhraw (Syiem) la kha, ki bud ia une u khlur naduh ri mihngi. Bad lehse ki hap ban iaid tang mynmiet namar ki bud ia u khlur, namar ym lah ban iohi khlur mynsngi. Ka shim por ia ki ban poi haduh ka jaka ba U Jisu u don, namar ki hap ban iai lyngba u Syiem Herod. Hynrei ka don ka jingiapher bakhraw hapdeng ki nongap langbrot bad ki riewstad. Ki nongap langbrot ki wan tang najan, ki mareh da ka jingkyrkieh, ki iohsngew ia ka khubor na u angel, bad ki dei ruh ki Jiw, ki tip ruh ia ki kular shaphang ka jingkha ia U Jisu. Kaba sngewsih ka long ba haba ki poi hajan U Jisu kim shym la ai eiei ruh em ha u, kim dem ban mane ia u, kim burom ia u, ki leit phai nangta ki pynbna ia kane ka khubor sha kiwei, katba hapoh ha lade thylli.

Ki riewstad ki wan na jngai bah, kane ka la long lypa ka jingkñia, ym don ba iathuh ia ki, ki bud ia u khlur kat sha ba u ialam, haduh ban da poi. Bad mar ia poi ki dem khrup ha khmat u khunlung Jisu ki mane ia u. ki Riewstad ki mane ia u khunlung! Sngew lyngngoh. Hynrei kane ka thew ia ka jingsngewrit jong ki, nangta ki plied ia ki song ki ai ha uta u khunlung ka ksiar ka myrrh bad jingiwbih de. Balei ki ai ia kine? Namar ki sngewthuh ba uta u khunlung un long uba khraw. Ka Ksiar ka thew ia ka jinglong Syiem, Jingiwbih – ia u Lyngdoh bad Myrrh – ia u Nongiathulypa. Ki sngewthuh ba uta u khunlung u dei U Syiem ki syiem, u Lyngdoh bad u Nongiathuhlypa bakhraw. Lai jait ki jingai ki ai, kane ka mut ba ki ai lut ha u ia ka met, ka mynsiem bad ka jingim baroh.

Ha kum kane ka por leh kmen Khristmas hato phi long ki Nong-ap langbrot, kiba kwah ba ka Khristmas kan poi noh ban ioh ialeh kmen leh sngewbha, ai sngewbha paralok, iaid Khristmas carol bad pyntip sha kiwei ruh, hynrei katba hapoh lade ym don jingtip eiei shaphang jong u? khlem da ai eiei sha U? khlem da mane ia u, lane kum ki Riewstad ki bym kheiñ katno ka jingjngai, ka thait ka jrem ban iaid ban poi sha U? Ki iohi ia u ki mane ki ai lut ha u katba ki don. To ngin ïit ialade ban long kum ki riewstad.

Kiba bun ki wan sha U Jisu tang ha ka sngi Khristmas ban ioh jingkyrkhu. Hynrei kaba sngewphylla bad ka dei pat kaba shisha, kita kiba nang ban ai sha U Jisu la khot “riewstad” – Mat.26:10-13; Louk.12:20. Ka long ruh kaba shisha ba kita kiba buh ia ka spah naka bynta ialade la khot ‘riewspah biej’.

Kaba sngewtynnad shuh shuh ka long kine ki riewstad hadien ba kila aiti lut ha U Jisu kim donkam ban leit phai sha u Herod. Kane ka mut lada ngi nang ban ai ha U Jisu ia ka met ka mynsiem bad jingim bad sngewthuh ba u long U Syiem bakhraw, u soitan um don bor shuh halor jong ki. Kumta ha kane ka aiom jong ka jingsuk, to ngin long ki riewstad ym kum kiba biej. Amen

KA JINGIAINEH BAD JINGISNEI JONG NGA KA LONG BAD U - Salm. 89:24

(Dn. A. K. Khongsdam, Sohra)

Ki sngi ki taïew ki tyllun stet ha ka jingim jong ngi bad soit ruh ki la leit sha bymjukut. Ngim lah shuh ban ïoh biang ïa ki. Ha une u snem, kum ka bynta jong ka jingim, don ki por ba ngi mad jingkmen bad don ruh ba ngi khia jingmut bad jaw ki ummat kthang. Kito ki samoi kiba ngi ïakhun ïakynduh - kim lait na ka jingtip U Kpa. Hadien jong ka miet ba dum, haba ngi phai bad kyrtiang dien, ngi shem ba U Trai U long U babha bad kum U Nongap langbrot babha, U khlem iehnoh satia ïa ngi; sa shisien pat ngi ïohmad ïa ka step phyrnai jong ka jingkmen bad ka jingpyllait. Ïaroh ïa U Trai.

Ha une u snem thymmai uba shen ngin sa ïohpdiang, kum ki samla bad ki kmie ki kpa, ngi lah ban don shibun ki jingbymsngew thikna shaphang ïa lade, ka trei ka ktah, ka ïoh ka kot, ka pule ka puthi bad kumta ter ter.  Hynrei kam dei ïa ngi ban sngew artatien shaphang ka jingïaineh bakhraw tam eh jong u Blei. U Trai U pyntngen ïa la u paitlang, U isynei thoiñ ïa la kiba la jynjar (Isaiah 49:13) bad da lei lei Un nym iehnoh ïa ngi (Math. 28:20).

Wat artatien shaphang ka jingïaineh jong U Blei:

1.      Ha kata ka mission leit wad kurim na ka bynta u Isaak (u khun ka jingkular na ka bynta u Abraham), U Eleaser u la poi haduh ha rud shnong u Nahor ha ri Mesopotamia bad mynta um tip shuh da kano ka lynti un jam sha khmat. Um tip kaba kum kano kata ka briew ne ka kyrteng jong ka, um tip ka dur ka dar jong ka bad ha kano ka ïing ka shong ka sah bad nalor kata hi, ka por ka la janmiet. U la shu pyndem jahthait ïa la ki ut hajan ka pukri tong um bad dwai ka jingdwai kutlad ha U Blei Jehovah jong u kynrad jong u. U Blei U khlem iehnoh ïa u Eleaser ha shiteng lynti hynrei u la ïalam haduh kaba kut, U la jubab bad pynman bha ïa ka mission jong u. Ka Rebekka ka dei ka jubab da ka jingialam jong U Blei (Jenesis 24)

Lehse don shibun ki lynti, ne ym i don lynti shuh ha khmat jong phi bad phim tip shuh da kano ka rai phin shim ne phim sngew nang shuh kumno ban leh bad phi sngewthuh biang biang ba lada phi bakla ban shim ïa ka rai kaba biang ha kaba kum kata ka khyllipmat, khlem pep kan ïalam shaba jngai bah ka jingbabe. Kane ka lah ban long haka laiñ pule puthi, ka jaka sumar jingpang, leit ïasoh balang ne kiwei pat. Ha kaba kum kane ka por kumno ngin leh? Wat shim ïa ka rai da ka jingsngewthuh lajong namar Prob.14:12 “Don ka lynti kaba imat beit hakhmat jong u briew hynrei kaba kut jong ka dei ka jingïap” ne da ka jingsylla na ki nongpah krik krik namar U Blei U maham jur (Leb.19:31). U syiem Saul u duh ka jinglong syiem bad ïohei da u syiem Dabid namar kane (1 Khro.10:13-14). Hynrei ka lynti kaba janai tam na ka bynta jong ngi ka dei ba ngin phai sha U Mynsiem Bakhuid, U Nonghikai bastad bymju bakla (Ioanis 14:26) namar U Blei U la kular skhem ba Un sngew bad jubab ïa ngi, Un nym buhrieh ïa la ka khmat na ngi. Da la ki khmat ngin ïohi ïa U Nonghikai jong ngi bad da la ki skhor ngin ïohsngew ïa ka sur nadien kaba ong, ‘Kane ka long ka lynti, to ïaid phi haka.’ Isaiah 30:19-21. U kular ruh ba Un pyni (instruct) bad hikai ïa ngi haka lynti ba ngi dei ban leit (Psalm 32:8). Ïa ki sienjam jong uba hok la pynskhem da U Trai (Psalm 37:23). To shaniah ha U Trai daka dohnud baroh, bad wat shaniah hala ka jingsngewshemphang lajong; ha baroh ki lynti to ithuh (acknowledge) ïa U - te Un pynbeit ïa ki lynti jongphi (Prob.3:5-6). To ngin kynmaw ba ka jingibieit jong U Blei ka kham stad ban ïa ka jingstad jong u briew bad ka jingitlot jong U Blei ka kham khlain ban ïa ka jingkhlain jong u briew (1Kor.1:25) bad haba U Blei U ïalam watla ka dei ban leit lyngba ka ri khlaw ne shyiap pynban ngin poi beit sha Kanaan (thong).  

2.      Lyngba u Moses U Blei u la sei noh ïa ki khun Israel na Ijipt- u paitbah babun byllien 6 lak ngut ki rangbah nangta sa ki kynthei bad ki khynnah baroh ym duna ia ka 25 lak ngut ki briew. Ha lynti ki la nang ïa kha ïa roi. Ban poi sha Kanaan ki la dei ban ïaid haduh 40 snem lyngba ka ri shyiap. Kine kim don por ban rep ban riang namar ki dei tang ki pilgrim nongiaid lynti. Ki rangbah mynshwa ki long kiba palwan bad ki khlaiñ ruh ka bam. Tharai shisien bam marwei shi-tin u khaw dang ha jem bha. Te lada 6 lak ngut kaba mut 6 lak tin bad lada kheiñ lang sa bad ki kynthei bad khynnah ka poi 25 lak ngut lane 25lak tin kata kumba 16,666 byrni u khaw 50kg. Kane ka mut ba 42 tylli ki trok 6 shaka donkam tang ban kit ïa u khaw uba shisien bam. Donkam ym duna ïa ka 1,50,000 Kg ka dohsyiar na ka bynta ka shisien bam. Lada pyndonkam 10 liter ka um marwei, donkam 15,000 tylli ki kali kit um kiba ngiam 1000 liter. Hawto shong bad pyrshang kheiñ ïa ka jinglut shi shi sngi khlem da klet noh ïa kiwei de ki jingdonkam kum ki diengthang, ki musli musla bad kumta ter ter. Khlem ki kali ne rel ne eroplein ba wan kit jingbam - ka bam ka sa ka biang beit. U Blei U pyndap.

Lada U Blei U lah ban pyndap ïa u pait bhur uba kat une ha ri shyiap, hato phi ïa bun haduh katno ha iing ne khraw katno ki jingdonkam (ym ki jingkwah) jongphi ba U Blei Um lah ban pyndap. Namar kata U Jisu U ong, “Wat khuslai shaphang la ka jingim, kaei ba phin bam, kaei ba phin dih ne phin kup” Mt.6:31 bad u Apostol Paul uba la mad ïa ki jingkyrkhu ba phylla jong U Blei haka jingim jong u, u ong, “Bad U Blei jong nga Un pyndap ïa baroh ki jingdonkam jongphi katba kum ki jingkynrei spah kiba ha U Khrist Jisu” Phil.4:19. Ki sing samla (kiba dangkhlain ka bor) ki kyrduh bad ki shah thngan hynrei kita kiba wad ïa U Trai kin nym kyrduh ïa kaei kaei kaba bha (Psalm 34:10)  

3.      U Blei U bat ïa la ka jutang (Deut.7:9). U dei U Blei ka jingpynkhiah (Jehobah Raphah). U ong, “Ngan ai pat ha phi ïa ka jingkoit bad ngan pynkhiah ïa ki jingmong jongphi Jer. 30:17; 33:6.” Daki jingjngem snam jong U la pynkhiah ïa ngi 1 Pet.2:24. Lada ngi pang, kumba la kular U Blei ha ka Ktien jong U (pule Jakob 5:14), ngi lah ban khot ïa ki briew jong U Blei, ai ba kin pynsleh da ka umphniang bad ngin koit pat. Kumba ngi ïoh ïa ka umphniang daka jingtylliat ia ki symbai tyrso ha ka kor tylliat kumta ka snam U Jisu ka jaw bad mih halor ka diengphna namar ka jingbitar shla U Blei naka bynta ki pop jong ngi kiba U Jisu U bah ha lade na ka bynta jong ngi. Kane ka snam ba kordor jong U Khun Langbrot jong U Blei ka shlei hangta dei naka bynta ka jingmap ei ïa ngi bad kumjuh ruh hi ban pynkhiah ei ïa ngi. Kane ka jingpynsleh kaba thew ruh ïa ka jingpyntuid noh ïa ka bor jong U Mynsiem Bakhuid, ka pynhap noh ïaka lyngkor bakhia jong ki jingpang jingkhrew naki ryndang jong ngi (Isaiah10:27).

Ki jingkular U Blei katba don, ki long ha U kaba hooid bad amen (2 Kor 1:20), bad ka Ktien U Blei ka ong ba U da ap khmih dngong ban ïoh pyndep ïa la ka Ktien (Jer 1: 12). Kiei kiei baroh ki long kiba lah ia uta uba ngeit (Mk 9:23)

Ka Jingphla Shem Mynsiem

(Mr. Sellestar Syiemlieh)

Ha kaba nyngkong eh nga pynpaw ka jingsngewnguh ia U Blei da ka jingisynei bad ka jingieit bakhraw jong u ba la pynim ei ia nga u briew ba la jot ba la rem. Da ka jingsngewnguh, nga ai khublei ieit ia phi ki nongpule ha ka kyrteng bathiang tam U Khrist Jisu.

Kane ka long ka jingphla shem mynsiem jong nga mynba nga dang long u mraw jong ka pop. Nga la ngop ha shibun ki jingmlien basniew, kum ha ki jingdih buaid, ka kyiad, dynrite, kynja, biri, sikret bad kiwei kiwei de, haduh ba nga la pynsngewsih ia ki briew, ia ka imlang sahlang, ia I mei I pa bad kham tam eh ia U Blei. Da ki jingleh jong nga ka wanrah ia ka jinghuri hura ha ïing ha sem, ym don shuh ka jingsuk jingkmen, bunsien ruh nga la ju pynjaw ummat ia I mei I pa, ki ju sneng bad ki jaw ummat ha khmat jong nga, nga ruh na lyndet nga ju ialeh bad pyrshang ban lait noh na kita ki jingmlien basniew bad da ka bor jong nga u briew ngam lah, hynrei ha kawei ka miet kynsan kynsan ka jingpang kaba jur ka wan lap ia nga haduh ba nga la shitom ban ring bad pynhiar mynsiem, ka la ktah ruh haduh ki kjat bad ngam lah shuh ruh ban ieng. Hangta ka jingsheptieng kaba khraw ka wan ha ka jingim jong nga, ym don jingsuk shuh ha ka mynsiem ha kata ka por nga kynmaw ia ki briew ki jong U Blei bad nga khot ia ki, lyngba ka jingiasyllok jong ki, hangta nga kut jingmut bad nga pdiang ia U Jisu ha ka dohnud jong nga, hangta ngi pynlong ka jingduwai bad kumta kumta nga la ioh ka jingkhiah bad ka jingpyllaitluid ha ka met bad ha ka mynsiem jong nga, naduh kata ka por da ka jingaiei U Jisu Khrist bad ka jingpynshaitbor U Mynsiem Bakhuid U Blei nga jop noh ia ki jingmlien basniew baroh.

Bad kumjuh ruh na ka bynta jong phi ki nongpule nga kyntu ieit ia phi, ioh lehse phi la hap ha kum kane ka lynti kaba nga, nga la iaid, lane ha kano kano ka jingmlien basniew ba phi ju mlien to phin kyndiah noh na kita, phai noh sha U Blei, pdiang ia U Jisu ha ka dohnud jong phi, dei tang ha U Jisu ka don ka jingkyrmen, ka don ka jingsuk, ka don ka jingpyllaitluid ha ka met bad mynsiem. To tip ba U Blei u don ka plan na ka bynta jong phi iwei pa iwei.

To U Blei un kyrkhu ia phi baroh. Khublei shibun. AMEN

Poetry - “To Kylla Ka Bamut”

(Da I Pastor N. Lynrah)

1.      To kylla ka bamut katba por ka dangdon,

To kylla ka bamut ka Baibl ka ong;

To kylla ka bamut na ki pop baroh,

To kylla ka bamut te jingsuk phin ioh.

2.      Paralok baieit to phai noh mynta,

Ia la ka jingim to wat pynsyrwa;

Wat ju buh teng ia ka lashai,

Ioh phin duh ia ka ri ba phyrnai.

3.      To kylla ka bamut, pdiang noh i’U Jisu,

To kylla ka bamut aiti lut ha U;

To kylla ka bamut iehnoh baroh jinglong barim,

To kylla ka bamut phin ioh ban laitim.

4.      Paralok baieit, hangno phin shong ha bymjukut,

Haba jingiaid lynti jong phi ha pyrthei kan kut;

Ka bneng bad dujok ka don shisha,

Kawei na ki phin mad shirta.

5.      To kylla ka bamut to kyndit bynriew,

To kylla ka bamut kine ki sngi ki basniew;

To kylla ka bamut U Jisu mynta u dang khot,

To kylla ka bamut kam pher phi la rem phi la jot.

                                KI KHUBOR KHRISTAN NA KYLLENG PYRTHEI

BUN KI THEI NUTI BA DANG LUNG ‘RTA HA INDIA KI SHEM KA JINGKYRMEN HA KA GOSPEL: Katkum ka khubor bala ioh lum dang shen la ong ba bun ki khynnah kynthei kiba dang lung ‘rta ha India ki la kylla long ki thei nuti tang namar ka jingduk jingkyrduh ha iing ha sem. Don na ki kiba dang saw san snem ka ‘rta, ki kmie ki kpa ki la die noh ia ki sha ki nong khaii kam die met. Kawei na kum ki kitei ki khynnah ba shem lanot kadei ka Tehmina (bala shu khot sin) kaba ka kmie kala pynbor ia ka sha ka kam die met ha temple kum ka lad kamai tang ban pyndap ha iing ha sem. Hynrei ha kawei ka sngi ka kmie jong ka Tehmina kala ia kynduh ia ki nongialap na ka kynhun Christian Aid Mission (CAM) kiba la ai ia ka kospel U Khrist ha ka. Naduh katei ka por ba ka la shem ia jingshai jong ka kospel, ka kmie jong ka Tehmina kam suk shuh ban shu ieh noh sah ia ka khun ha kane ka kam jakhlia. Kala sdang ban ia syllok bad la ka khun ia ka jingim bad jingkyrmen ha U Khrist. Kumta ka Christian Aid Mission (CAM) kala shim ia ka jingkit khlieh ban kyrshan ia ka Tehmina ban phah skul biang bad sdang ia ka jingim thymmai. Mynta ka Tehmina kala ioh lad ban shong ha iing ban sumar iala ka kmie bad bteng artat ia ka jingpule lyngba ka jingkyrshan bad jingialam lynti jong kane ka kynhun mission khristan.

Kiba kum ka Tehmina ki don bun ha India kiba namar ka jingduk tasam ki poi noh sha ki ktem awria kum ka lad kamai ban kyrshan ia la ka iing ka sem.

“Ngi la iohi bun ki kum kine ki kynthei ki wan sha ngi da ka jingiam kthang, ki kutlad, kim don ei ei, ym don jingkyrmen ia ki. Hynrei haba ki la pdiang ia ka kospel U khrist kila leit phai iing biang kida wallam artat bad ki ia ka jingkmen U Khrist.” La iathuh uwei naki nongtrei (ministry leader) jong kane ka kynhun trei mon sngewbha. (Christian Headlines.com)

MIHPAW U JISU HA U MUSLIM BA LEIT PILGRIM BAN IOH JINGSUK, JINGKYRMEN: Kat kum ka khubor bala ioh lum dang shen lyngba ka Christian News Today, la iathuh ba u wei u muslim uba ki khot u Omar u la shem ia ka jingmaian bad ka jingphylla hadien ba u la khot ia ka kyrteng U ‘Isa’ (ki Muslim ki ong Isa ia U Jisu). U Omar u dei u briew u bym don jingsuk jingkyrmen ha ka jingim. Da ka jingai jingmut ki paralok muslim u la shim ia ka rai ban liet pilgrim sha Mecca (ka wei na ki jaka kyntang tam ki Muslim) khnang ban ioh jingjahthait ka mynsiem. Ha Mecca u Omar u la leh lut ia ki niam ki rukom jong ka Islam kiba dei ia u kum u riew ngeit muslim. Hynrei ka mynsiem jong u kam pat ioh jingjahsliang ne jingsuk satia. Ka jinglong ka kham sniew pynban ia kaba mynshwa. U Omar u la rai ban leit phai iing noh u briew u ba thylli bad suda hapoh ka mynsiem. Ha Mecca katba u dang leit sha station kali ban leit phai noh sha iing; u la kiew ha kawei ka bus kaba thylli kaba don tang u driver. U driver jong ka bus u la kren ia u Omar, “Nga iohi phi don jingeh, khie leit shwa ha u tei u mawsiang, shong shwa hangtei bad khot ia ka kyrteng u Isa (Jisu).” U Omar mar mar u la leit sha u ta u mawsiang uba don kham pajih khyndiat na kata ka bus. Tang mar ia khot ia ka kyrteng U Jisu (Isa) ka jingkhynniuh kala ngat ha ka met u Omar naduh khlieh haduh kjat. Ar kynta ei ei u Omar u la mad ia ka jingphylla bad jingmaian halor uta u mawsiang tang mar ia khot ia ka kyrteng U Trai JIsu. U iohi bad u mad ha ka mynsiem ia kaei kaei kaba um pat ju mad mynshwa. U la mih nangta hadien ar kynta ban leit biang sha kata ka bus. U la lyngngoh ban shem ba kata ka bus bad u driver ki la shu jah rngai nangta. U la pynkut nia ba kata ka bus bad u driver ki dei ka jingmaian bad ka kynja rngai ba wan mih paw tang namar jong u. U Omar u leit phai noh sha la shnong bad naduh kata ka sngi u la wad ia ki briew ki ban ai jingshai ia u shaphang U Jisu u ba la wan mih paw ha u ha uta u mawsiang. Hadien kata u la ia iakynduh ia u wei u briew uba la ai ha u ia u DVD jong ka Jesus Film kaba iathuh shapahng ka jingim U Trai Jisu. U Omar u la pdiang ia ka jingngeit ha U Jisu. Ka jingsuk bad jingkyrmen kala wan pat ha u hadien ba u la ia kynduh ia U Jisu. U Omar mynta u la phla ba u la sngewthuh kumno ban bud ia U Jisu.

Ø  Ia kane ka jingjia la iathuh bniah da u wei na ki nongialam jong ka kynhun ialap ka Jesus Film Project. (Christian News Today)

(La lum jingtip da I Evg.P.K.Khongsdir)

                                                                                                                         

Ka Sur Ka Jingieit
(July - September 2016)

NA KA MIEJ EDITOR

KA B0R JONG KA SNAM

Hato phi kwah ban tip shaphang ka snam ha ka met u briew?

Ki riew tymmen ki ju ong ba ka snam ka dei ka Wah Jong Ka Jingim. Na ka bynta kata ka long kaba donkam eh iaka jingim u briew. Ki stad saian ki ong ba ka ka snam ka kynthup haduh 8% naka jingkhia jong ka met u briew kaba don kumba 5-6 litar eiei. Haka snam, ka kynthup ia kine, kaba long um (fluid) bad kaba long dur kum ki kamra rit (cellular). Ka snam ka don ha ki lai syrtap ne lai rong.  Ka syrtap kaba nyngkong kadei ka rongsaw kaba la khot ka Red Blood Cells (R.B.C) (2) ka syrtap kaba ar ka dei kaba rong lieh kaba la tip kum ka White Blood Cells (W.B.C) bad ki Platelets. (3) Ka syrtap kaba lai ka dei kaba long rong ktieh (straw coloured) kaba la tip kum ka Blood Plasma. Kine ki don ha la ka jong ka jong ka jingtrei kam ha ka jingim jong U briew.

1.      Red Blood Cells (R.B.C.) lane erythrocytes – Ka kynthup iaka 45 % jong ka snam. Ka don iaka haemoglobin kaba pynlong saw iaka rong. Ka trei kam kum ban phah noh Ia ka lyer ring mynsiem (oxygen) sha ki bynta ki bapher bapherjong ka met. Kumta ngi tip ba ka met u briew ka donkam iaka lyer banring ne pynhiar mynsiem ban kan im.

2.      White Blood Cells (W.B.C) lane leukocytes – Ka kynthup tang 1% ha ka jingdon ha ka snam. Ka pynkhlain ia ka bor ha ka met (Immunity) ban iada ban ialeh pyrshah ia ki jait jingpang ki bapher bapher (Infection disease).

3.      Plateletslane Thrombocytes – Kane ka iada ban pynlang tylli iaka snam (blood clotting) ha ka por ka jingmih snam na ka met kum ha kano kano ka jingmynsaw. Haba don kano kano ka jingmynsaw ne mong ha ka met ka snam kan mih naka jingmong, hynrei kane ka platelets ka ialeh ban pynsangeh bad set noh ia ka snam ka ba don hapoh ka met u briew khnang ba un nym iap.

4.      Blood Plasma – Kaba stem jngut ne rongktieh. 92% ka kynthup iaka um bad 8% ia ki jaid jingbam protein, ka iarap ban phah iaka jingbam (nutrients, glucose, minerals) sha ki bynta jong ka met bad ban weng noh ia ki jakhlia (carbondioxide, lactic acid bad urea) naka met.

Ø  Hangne ngi iohi ia ka bor jong ka snam kaba trei kam ha ka met jong u briew ban wanrah iaka jingim (life) ha u. Ka Bible ruh ka kren shai ba ka jingim ka don ha ka snam (Leb 17: 11). Kaba katno tam ka snam ba kordor U Jisu Khrist, U khun langbrot ba khlem pop bad ba khlem thohbria (1 Pet 1:19) ka long kaba kham donbor bad kaba kham khlain bor na ka bynta kita kiba pdiang iaka. Haba ngi pdiang iaka snam U Jisu ka wan rah ia kata ka jingim bymjukut ha ngi. Kane ka snam ka wan rah iaka lyer ba kynja mynsiem (oxygen) na U Blei shangi. Kumta donkam ban pdiang ia ka snam u Jisu ka ban pynim ia ngi ki briew. Ka snam U Jisu ka pyniasuk ia ngi bad U Blei “bad da U ban pyniasuk noh ia kiei kiei baroh halade hi, naba la lah pynlong iaka jingiapynsuk da ka snam ka diengphna jong U. (Kol 1:20-22). Ka snam U Jisu ka pynshlur ruh ia ngi ban leit sha ka jaka kyntang ne ka jindonryngkat jong U Blei. (Heb 10 : 19) “Hynrei mynta ha U Khrist Jisu ia phi kiba la ju long jngai ruh mynno la pynlong hajan daka snam U Khrist. Namar ma U, U long ka jingpyniasuk jong ngi, uba la pynlong kawei iaki baroh ar, bad u la pynkhyllem iaka kynroh pdeng ka jingpyniakhlad Ephe 2:13,14.

Ø  Ka snam U Jisu ka don ka bor ban pynkhlain iaka bor u briew (immune system) ban ialeh pyrshah lane ban pyniap lut ia kino kino ki khniang jingpang kiba wan haka met u briew. Haba ki khun Israel ki la tah da ka snam u khun langbrot ha ka shawkad ka jingkhang jong ki, ka khlam ka ri Egypt ka la iaid lait noh na ki (Exo 12:7, 13). U Jisu halor ka Diengphna Ula shimti ia ki jingkhrew jong ngi bad ula bah noh ia ki jingpang jong ngi bad uba da ka jingjngem snam jong U la pynkhiah ia ngi. (Mat 8:17; 1Pet 2:24). Ka snam U Jisu ka aibor ia ngi ban ialeh pyrshah ia ki bor u soitan, ki bor ka jingdum, ki ksuid ki khrei ne kino kino  ki jingpang jingshitom kiba thmu ban hiar thma ha ka jingim jong ngi.

Ø  Kumba ka snam ka ai iaka jingbam ha ka met u briew ban pynkhlain ia ka bad kumjuh ruh ka weng noh ia ki jakhlia na ka met jong u, kaba katno tam ka snam U Jisu ka pynkhlain bad ka pynthymmai bor ia ngi ki bangeit bad ka weng noh ia ki jingbymkhuid baroh naka jingim jong ngi. Ka snam U Jisu ka pynkyntang ia ngi, ka sait khuid ia ngi naka pop baroh. (Jing 1: 5, 14). U Jisu Ula pynjaw ia la ka jong ka snam halor ka Diengphna ban long ka jingmap naka bynta ki pop jong ngi bad ban wan rah ka jingim bymjukut ha ngi.

Kumta donkam ban pdiang ia ka snam U Jisu ha ka jingim jong ngi. Amen

KA DOHNUD BYM SNGEWNGUH

(Apostle R.R.Khongkrom)

Kane ka jingthoh kan iarap ban pynbeit bad ai mynsiem ia ki nongpule ba ieit da kaba pule bad puson khamtam eh ban iit ia lade ym ban pynksan ne pynrem ia kiwei pat. Ai kan long ka nuksa ba bha ia ka jingim jongngi ba ngin kham leh bad mut tang kaba bha bad ban sngewnguh ia ka jinglehbha na U Trai bad na ki briew.

1.      KA TYNGAB BAD KA PARO (Jenesis 8: 6-12)

Namar ka pop jong u briew bad ka jingbymman ba la taplup ia ka pyrthei baroh kawei ha ka por u Noah. Ka ktien na U Trai ka la wan ha u Noah ba un tei ia ka ïinglieng ba kan ngiam bad briew bad mrad, namar ka jingshlei kan sa taplup ia ka pyrthei baroh kawei. Kawei ka jingpynpaw (vision) na U Blei u Noah u shim por ban pyndep shispah arphew snem. Namar ba ki briew ki la kyntait ia ka jingialap u Noah, ki la kyntait ruh ban rung ha ka ïinglieng u Noah da kaba ngeit ba baroh kaba u kren kan nym wan jia shisha. Haba la kut ka shipah ar phew snem bad ka ïinglieng ladep ban shna, U Blei u la kren ha ka sien ba ar, to rung noh ma me bad ki khun jong me bad ki pyrsa kurim jong me ryngkat ki mrad bakhuid baroh bad na ki kynja sim bneng hynniew hynniew jur shynrang bad kynthei, bad na ki kynja mrad bymkhuid shijur shijur shynrang bad kynthei (Jen 7: 2,3). Ka jingshlei ka la wan bad ka la dap lut ia ka pyrthei baroh kawei. Baroh briew bad mrad ki la iap lut, lait noh sa tang kita kiba don ha ka ïinglieng ki la lait im.

Ka tyngab bad ka paro ruh ka la lait im lang. Hynrei haba u Noah u la pyllait ia ka tyngab ba kadei ban wanrah khubor lada ka um ka la ryngngad ne em? Ka tyngab mar sien pyllait u Noah na ka ïinglieng ka la phet bran kam wan phai shuh. Kam don jingsngewnguh, kam sheptieng ia U Blei ne u briew. Hynrei ka paro haba u Noah u la pyllait na ka bynta ka juh ka jingthmu ka la wan phai biang. Ha ka sien ba ar la pyllait biang ka la wan phai biang ryngkat ki sla u dieng Olib. Ha ka sien balai ka la jah noh jar ban pyni ba ka um ka la rngad. Wat long kumka tyngap hynrei long kum ka paro.

2.      KI KHUN ISRAEL (1 Cor 10: 1-11)

Ki khun Israel 430 snem ki la shongmraw ha Egypt. U Blei u la phah ia u Moses ban pyllait mraw ia ki. Ki la mih noh na ri Ijipt da ka jingdap kyrhai bad da ka jinglaitluid bakhraw. U Blei u la pynkad ia ka duriaw ba saw, pynbang pat ia ka um ba kthang, ai ia ka Mana man ka step bad syiar khlaw man ka jan miet, ka met ba koit ba khiah, ka jain kam shym la man rim, ki juti kim shym la jot, ia ki nongshun la jop, ka hukum la ai ba kin tip ban sumar ia ka aiñ U Blei. La hukum ban thaw ia ka Tabarnacle bad ki lyngdoh ban shakri ia U Blei bad ki briew. Ki la iohsngew ia ka sur U Blei ba la kren na u Lum Sinai, u Lyoh ka burom U Blei ka paw ha Tabarnacle. Nalor kine kiei kiei kiba U Blei u la leh kim shym la sngewnguh ia U Blei bad ia u Moses. Ki kren beiñ pyrshah ia u Moses bad ki ieng ialeh pyrshah ia u Moses bad ia u Aaron. Ki la ia mane blei thaw, ki la ialeh nuti, arphew lai hajar ngut ki la iap ha kata ka sngi, ki la ia tynjuh ia U Trai, bad ki bseiñ ding ki la puh ia ki, ki la ia khñium bad la pynjot noh ia ki da uta u nongpynjot, te kine kiei kiei baroh ki la jia ha ki kum ka dak ia ngi ruh.

3.      KA RUTH BAD KA ORPAH (Ruth 1:1-5,8-14,16-18; 4:7-17)

Ka Naomi ka tnga u Elimelekh. Naomi ka jingmut “ba sngew tynnad” kine ki la don ar ngut ki khun shynrang U Mahlon bad u Shilion. Ka nemsniew ka la jia ha Bethlehem - Judah ki la mih noh na la ka ri bad ki la leit sha Moab ba shong ban sah hangta. U Mahlon bad u Shilion ki la shim tnga ia ka Orpah bad ka Ruth. Ka jingjia bym sngewtynnad ka la wan jia ha ka ïing ka Naomi, u lok jong ka u la iap, ki khun shynrang jong ka baroh arngut ki la iap. Ka Orpah ka la doh ia la ka kiaw kurim bad ka la leit noh. Kam sngewsynei, kam sngewnguh, kam don jingiohmyntoi shuh na la ka kiaw kurim namar ka la tymmen kam lah shuh ban kha khun. Kumta ka Orpah ka la doh ia la ka kiaw kurim bad ka la iehnoh ia ka. Hadien ka Orpah ka la long ka kmie ki radbah ne Giant, u Goliath u hiar pateng na ka Orpah.

Hynrei ka Ruth da ka jingieit, jingiaineh, bad ka dohnud ba sngewnguh ka la rai ba ngan nym iehnoh da lei lei ia la ka kiaw kurim. Ka la ong, U Blei jong ka Un long U Blei jong nga, ha ka jaka ba kan iap hangta nga ngan iap, sa tang ka jingiap ba lah ban pyniakhlad. Ka dohnud ba sngewnguh, ka dohnud ba iaineh jong ka Ruth, U Blei u la plie lad ia ka ba kan ioh kurim pat ia u kur ba ha jan ka Naomi  bad na u Boaz la mih u Obed bad u Obed u la pynkha ia u Jesse bad na u Jesse la pynkha ia u David bad u David la pynkha ia U Jisu Khrist.

4.      U NAAMAN U RANGBAH SHIPAI KA SAMARIA (2 Syiem 5: 1-14)

U Naaman u dei u Rangbah u paidiapom u syiem Syria u long u briew bakhraw ha khmat u kynrad jong u. Hynrei uba pang ñiangthohlieh. Shuwa ia kane ym pat juh don ba lah ban pynkhiah ia kane ka jingpang. Ka khynnah Israel ba la ringmraw sha Syria, ka la ioh shong ha ka ïing u Naaman. Kane ka khynnah ka la pasiaw ha la ka kynrad ah! Ban da u kynrad jong nga un don bad u nongiathuhlypa ha Samaria te un pynkhiah ia u na ka jingpang niang thohlieh jong u. U Naaman u la leit da ka dohnud ba meng bad ba sarong u la leit sha u Syiem Israel ryngkat ka shithi na u syiem jong u, ban ong ba u dei ban pynkhiah ia ka jingpang niangthohlieh u Naaman. U Syiem Israel u la tar ia la ka jaiñ bad u ong, imat u la wan ban wad daw ban ioh ialeh thma pyrshah ia nga, u la sngewsih shikaddei eh. U Elisha u la iohsngew shaphang kane. U la ong ha u Syiem Israel phah ia u shane. Da ka dohnud ba sarong, bad ba meng, bad ba kwah burom u la poi tiap ha khmat ïing u Elisha. U Elisha u khlem mih ban khublei ia u, u khlem phah rung ia u, u shu kren napoh ïing, ong, ia u Naaman ba un leit sum ha wah Jordan hynñiew sien, te un long khuid. U Naaman um sngewnguh ia kata, um ngeit bad u la leit phai pat u juh u briew. U la khmih lynti, ba un mih u Elisha ban khublei ia u, ban leh burom ia u, pynban u phah sum ha wah Jordan ka um ba jaboh. Hadien ka dohnud ba sngewrit ka la wan ha u, u la leit bad kohnguh ia ka ktien u Nongiathuhlypa Elisha, u la leit sum ha wah Jordan hynñiew sien pynngam, ka doh jong u ka la long kum ka doh khunlung bad ka la khuid.

Ka dohnud ba sngewnguh, ka dohnud ba sngewrit, ka dohnud ba pynrit bad ka jingngeit ha ka ktien u Nongiathuhlypa kaba long ka ktien U Blei ka kambah ka la long. To tip kan long iaphi ruh.

5.      U DAVID BAD U SHIMEI (2 Samuel 16: 5-8,12; 1 Syiem 2: 8-9)

U Syiem Dabid u la phet iap na u khun jong u u Absolom. U la hap ban phet (Exile) lai bnai na la ïing. Ha lynti u Shimei u khun u Gera na ka kur ka ïing u Saul u nong Benjamin u la lap ia u Dabid, u la bynthiew ia u, u la kren beiñ ia u, u la tim bad u la niew beiñ ia u syiem Dabid, um shym la sheptieng ia U Blei ne ia u Syiem. U Dabid um kren shi kyntien ruh. Hynrei ynda u la aiti ia ka khet ha u Solomon u la ong kynmaw ia u  Shimei naba u la kren beiñ palat  bad u la tim ia nga, katba nga dang phet iap na u Absolom u hynmen jong me. U Solomon ha ka jingstad jong u la bishar ia u Shimei bad la pyniap ia u, ha ka jingryngkang jong u hi.

6.      U JUDAS ISAKARIOT (Ioannis 12: 1-8; Mat 26: 8, 14-16, 23-25; Kam 1: 18,19)

U Judas Isakariot udei uwei na ki khad ar ngut ki synran U Jisu, u la long lem bad U Jisu kumba lai snem shiteng, u la iohsngew bad iohi ia ka jinghikai, jingialap, ki jingpynkhiah, ki kambah wat ban pynmihpat na kiba iap( nuksa Lasaros) hadien saw sngi, ki kambah ba la bsa ia san hajar ki briew, tang da santylli ki kpu bad ar tylli ki dohkha bad kiwei kiwei ba U Jisu u la leh. Hynrei haba u la iohi ba ka Mari ka hynmen u Lasaros ka theh da ka dabi alabaster (jingiwbih) ha ki kjat U Jisu.  Hynrei u Judas u la khñium, bad u la ong, hato balei bym shym la die noh ia kane ka jingsleh lai spah suka bad ban ai ruh sha kiba duk? Hynrei ia kane u la  ong keiñ ym namar ba u sumar ia kiba duk; hynrei namar ba u la long uba buit tuh, bad u la don u saipan, bad u la ju shim noh ia kiei kiei ruh ba la thep ha u. U Judas um shym la sngewnguh ia U Jisu, kane kadei ka jingsdang ba u Soitan u la ioh rung ha u. Ha ka kynta ba khadduh ba un sa die noh ia U Jisu u la ia bam jamiet lem bad U Jisu da kaba pynngam lang ha ka juh ka pliang, hynrei nangta hi u la mih ban leit kheiñ dor noh ia la u kynrad bad ki nongshun tang laiphew ki sbai rupa. Ka dohnud bym sngewnguh u Judas Isakariot ia U Jisu ka la pynlong ia u ban ym ioh shuh wat tang ia ka jingkylla bamut bad kaba khadduh eh ka long u la sdien phasi ialade haduh ba un hap bad pait ki snier arliang.

7.      SHIPHEW NGUT KIBA PANG NIANGTHOHLIEH (Loukas 17: 11-16-19)

Ka jingpang ñiangthohlieh ka long ka jingpang ha ka Testament barim la ñiew bymkhuid bad hap ban pynryngkangpar ia kiba don kane ka jingpang. Ki shiphew ngut kiba pang ñiangthohlieh napdeng ka ri Samaria bad ka ri Galilaia, ki la wan sha U Jisu bad ki la kyrpad ia u ba un pynkhiah ia ki. U Jisu u la phah ia ki ban pyni ha u rangbah lyngdoh. Ka daw ka long ba baroh kiba la ioh jingkhiah na kane ka jingpang kidei ban ioh pynskhem (certificate) na u rangbah lyngdoh. U Jisu da ka jingngeit u la ong ia ki, khie leit pyni ha u rangbah lyngdoh. Bad katba ki dang leit ha lynti la pynkhuid ia ka jingpang ñiangthohlieh na ki. Baroh ki la khiah bad ki la leit noh la ka lynti tang uwei u jentil u nong-Samaria u la wan ban mane dem ia U Jisu, ban ai ka jingiaroh bad ban pynpaw ia ka jingsngewnguh ia kaei ba U Jisu u la leh ha u. U Jisu u la kylli shaei ki khyndai? Hato ym shym la pynkhiah ia ki khyndai ruh? Bunsien ngim juh sngewnguh ia u Blei ne ia ki briew ia kaei ba ki la leh ha ngi.

TO LONG KIBA SNGEWNGUH IA U BLEI BAD U BRIEW (1 Thes 5: 18)

Ka ktien jong U Blei ka ong, Ha kiei kiei baroh to phin ai ka jingnguh: namar kane kein ka long ka MON U Blei ha U Khrist Jisu sha phi. Ka jingsngewnguh kadei ka mon jong U Blei. Kadei ka mon jong U Blei ba phin ainguh ia u ha ki por baroh, ym tang ha ka por ba bha ne ba kmen hynrei wat ha ka por ba sniew ne ba sngewsih ruh. Ka dohnud ba sngewnguh ia U Blei bad ia ki brew kadei ban don khamtam ha ki bangeit. Nga ong, to sngewnguh bad ainguh ia U Blei ha ki por baroh, to sngewnguh phi ki khun ia la ki kmie ki kpa naba phim shym lah ban siew kylliang ia ka jinglehbha jong ki iaphi. To sngewnguh phi ki tnga, u tnga ia la ka tnga, ka tnga ia la u tnga, namar phi ia long kawei ka met bad to nang ban pynkohnguh ia la u tnga bad u tnga un nang ban ieit ia la ka tnga kumba U Trai u ieit ia ka Balang.

To sngewnguh phi ki bangeit ia ki nongialam jong phi ha ka Balang, la kidei ki Deacon, Deaconess, Elder, Apostol, Nongiathuhlypa, Evangelist, Pastor bad Bible teacher, ki missionary kumta ter ter. Kine kidei ki jingbuh beit bad ka jingai sngewbha jong U Blei da U Jisu Khrist ha ka Balang. To kohnguh ia ki katba kum ka ktien U Blei. U rangbah shispah u sngewthuh ia ka iktiar ba U Jisu u don, namar ba ma u, u don hapoh ka iktiar. Ka dohnud bym sngewnguh ka long ka pop, bun bah ki briew kiba la mad ia ka jinglehbha U Blei kim juh sngewnguh.

Ladon ha kawei ka sngi u Papu u la leit ban khrong na kawei ka ïing ba riewspah bha, tang shu iohi ia u Papu ki la ai haduh ba um lah shuh ban rah u la hap ban kit ha ka khlieh. U Papu tang shu la kit ha khlieh u khlem ong wat tang khublei ruh, um peit shuh sha ki, um kwah wat tang ban rung ha ïing ruh, u la leit nangta bad um kyrtiang dien shuh. Ka dohnud bym sngewnguh ka la don ha u ne u Papu bad u la hap ban khrong shirtra ka jingim.

Wat klet, wat phaidien, wat ñiewbein, ia uta uba la leh bha iaphi khamtam ia U Jisu hooid wat ia ki ki kmie ki kpa, ki para briew ruh kiba long ha U Trai.

Ka Jingkordor ka Mynsiem-Briew

(Pastor R. Kharshandi)

Bun ki briew ki kham khuslai ia la ka met ban ia la ka mynsiem. Ka met ka lah ban im da ki phew phew snem hynrei ka mynsiem ka iai im sha ki bymjukut bymjukut. U briew u ioh ia la ka mynsiem ha ka por ba la pun ia u ryngkat bad ka pop (Salm 51:5). Ha ka por ba U Blei U la thaw ia u Adam na ka dewmet, u sah hi ka dewmet dewbyrtha; dei tad ynda ba U Blei U la pyrsad ha ki thliew khmut jong u ia ka jingpyrsad ka jingim ba uta u briew u la long ka mynsiem baim (Jen. 2:7) bad kata ka mynsiem ka long na U Blei bad u Adam u la long ba kynja mynsiem bad katba im U Blei kata ka mynsiem ruh ka iai im. U Blei U iai im sha ki bymjukut bymjukut, kumta ka mynsiem u briew ruh ka iai im sha ki bymjukut bymjukut.

Ka mynsiem u briew ka  long bym lah ban iap ne shah pyniap bad ym don mano mano ba lah ban pyniap hynrei tang U Blei hi (Math. 10:28).

U Blei U ju iasyllok bad u Adam na ka por sha ka por. Dei tad ynda U Adam U la hap ha ka pop ba ka mynsiem jong u ka la long ka pop ba U Blei Um lah shuh ban ia syllok bad U Adam.

Wat la katta ruh namarba ka mynsiem ha u Adam ka long na U Blei, U Blei U kwah ban ioh pat sa shisien ia ka jingiasyllok lem bad U, kumta U Blei U la pyniap da u mrad bad da ka snam jong uta u mrad ba U Adam u ioh pat ia ka jingiasyllok bad U Blei. Khlem ka jingmih snam, ym don ka jingmap ia ki pop (Heb. 9:22)

Hynrei ka snam u mrad kam lah satia ban sait khuid junom ia ka pop na u briew bad kam long ba la pdiang hun ha khmat U Blei, kumta da ka Snam ba kyntang ka snam-Blei kaba ha ka rynñieng U Trai Jisu ba ngi ioh ia ka jingpyniasuk sa shisien bad shi junom bad U Blei. Kane ka jingpyniasuk ka long da kaba ngi pdiang ia U Trai Jisu, U Khun jong U Blei kum U Nongpynim bad Nongsiewspah ba shimet jong ngi bad ngi don ia ka jinglah sa shisien bad junom ban ia syllok bad U Blei Bakhrawbor.

Shuh shuh ka mynsiem u briew ka long bym lah ban iohi bad ka don hapoh ka met jong u. Bad ka mynsiem u briew hapoh ka metdoh jong u dei U Briew bashisha.Te, u Manga bashisha ne U Maphi ba shisha dei ka mynsiem ba hapoh ka met-doh, kumta ka dur bad rynñieng ba paw shabar dei ka dur jong u briew bashisha ba shapoh ia u bym lah ban iohi. Ka met ka long tang ka iing basa ba shipor ba ka mynsiem ka shong ka sah bad shisien ka sngi ynda la iap, ka mynsiem kan sa mih noh na ka met ïing basa ban long ha bneng ne ha dujok kat kum ka jingpynim ba u pdiang ne kyntait ia ka.

Kumba la ong haneng ba ka mynsiem jong phi jong nga dei u Maphi ne Manga ba shisha bad dei kane ka mynsiem ka ban ieit ia U Trai U Blei da la ka dohnud, da la ka mynsiem bad ka bor baroh (Math. 22:37) bad dei kane ka mynsiem ba don ia ka jingsngewthuh ban sngewsih ne sngewpisa lyng-a (Mat. 26:38) bad kumta terter.

Hynrei don bun byllien bym lah ñiew ki mynsiem ne ki briew bym lah ban ieit ne ia syllok bad U Blei, bad U Blei ha kaba jylliew jong ka mynsiem jong ki U khot ia ki ban ioh ka jingiasyllok bad ban im bad U, bad ka mynsiem u briew ruh ka don ia ka jingsngewthuh ban wad ia U Blei ban ia syllok bad ban im bad U. Te, kan wad ia U Blei ym sha khlaw sha btap hynrei kan ia shem ia U ha ka Ktien jong U ka Baibl namar hangta U Blei U pynpaw ialade.

Ba ka mynsiem u briew kan ioh pat ia ka jingiasyllok bad U Blei, ka dei ia ka ban kha pat da kaba pdiang ia U Jisu Khrist kum U Nongpynim ba shimet jong u. Te haba la kha pat ia u, u ioh ia ka jingim ba kum ka jong U Blei – u long ba kynja-Blei ne ba kynja mynsiem.

Dei na kane ka daw, U Jisu U ong ba ka dei ia u briew ban kha pat ia u ba un sngewthuh ia kiei kiei kiba kynja mynsiem bad ban ioh shim bynta na kiei kiei kiba kynja bneng ne kynja mynsiem (Ioan. 3:3-7).

Ka mynsiem u briew ka long kaba da kordor haduh katta katta bad ym don eiei ba lah ban ia pynryngkat dor bad ka ha pyrthei (Math. 16:26), pynban bun ki briew ki leh sting ne leh bym suid ñiew ia la ka mynsiem bad ki kham shim khia ia kiei kiei ba ia dei bad kane ka met ban ia ka mynsiem (Louk. 12:20), bad shisien ka sngi kane ka met kan sa iap bad ka mynsiem kan mih noh na ka met ban im junom la junom ha bneng ne ha dujok. Ha bneng bad U Blei namar ba ka la pdiang ia U Jisu Khrist U Trai kum U Nongpynim bad Nongsiewspah, lane ha dujok namarba kam shym la ngeit ha U Jisu Khrist bad kyntait ia ka Gospel (Ioan. 3:16, 36).

Namarkata, ka mynsiem u briew ka donkam ban ioh ia ka jingkyllabamut ha kane ka pyrthei sngi mynta katba dang im, lymda kumta, kan leit sha dujok lada kam treh ia ka jingkyllabamut, kan lait shilliang na ka jingiap sha ka jingim lada ka ngeit noh ha U Trai Jisu (Ioan. 5:24)

Ka mynsiem jong phi kan leit beit beit sha Bneng ha ka sngi ba ka met ka iap lada ka la pdiang ia U Trai Jisu. U Paul u ong, “…. Ba katba ngi dang shong ha kane ka met, ngi ia shong khlad noh na U Trai,...ngi kham sngewbha ban leit noh na kane ka met, bad ban ioh shong neh bad U Trai” (2 Kor. 5:6, 8).

Phi lah ban tip da kaba thikna bha ba ka mynsiem jong phi ka leit sha Bneng namar ba phi la ngeit ha U Khrist Jisu (1 Ioan. 5:13).

Kan myntoi aiu lada u briew un ioh ia ka pyrthei baroh kawei bad ba um don ia U Jisu ha la jingim bad ba ka mynsiem jong u kan jot thiaw ha dujok ding shyrkhei. Daei yn siewspah ia ka mynsiem jong u, lait tang ka Snam U Blei!

Ai, namarkata, ba ka mynsiem jong phi kan pdiang noh ia U Trai bad ba la sait khuid ia ka ha ka Snam U Blei. Namar ka mynsiem jong phi ka long bakordor bad ba dei eh ban ioh lait im na jingshyrkhei ka pop bad dujok ding ba bymjukut.

U SOH JONG U MYNSIEM BAKHUID

(Pastor C.M.Umlong)

"Hynrei u soh jong U Mynsiem u long ka jingieit, ka jingkmen, ka jingsuk, ka jingshahslem, ka jinglehsbun, ka jingbha, ka jingiaineh, ka jingjemnud, ka bor halor lade: ban Ialeh pyrshah ia kiba kum kita ym don ka hukum." (Galatia 5:22,23)

Shuwa jong kitei ki dkhot kiba kdew shaphang u soh jong U Mynsiem la thoh shaphang ki soh bad ki jingleh jong ka doh kumba khadhynñiew tylli (Gal5:19-21). Ki jingleh jong ka doh ki long ki jingmih na ka jinglong tynrai kiba hiar pateng na U Adam. Kine ki jinglong ki lah ban paw ha ki Khristan watla haba ki la pdiang ia U Jisu Khrist lymda ki pyniap troiñ bad iaid da U Mynsiem. U soh jong U Mynsiem u long ka jingmih naka jingshong sah jong U Mynsiem Bakhuid, ka jingpyndem bad jingshah synshar jong ngi ha u. Ka jingtrei jong U Mynsiem Bakhuid ha ngi ka pynmih ia u soh jong U Mynsiem. U soh jong U Mynsiem Bakhuid u dei ka jinglong jong U Khrist kaba paw lyngba jong ngi ki bangeit kiba long ki tnat ha kaba ma u, u long u metbah. Hapoh une u soh don khyndai tylli ki symboh jong ka jinglong U Khrist.

Ngin sot na ki ktien krik tynrai khnang ban ioh ia ki jingmut kiba kham shai bala bynrap ruh ryngkat bad kiwei pat ki dkhot na ka ktien U Blei kiba don ia kajuh ka jingmut.

1.      Ka jingieit (Agapae) – Ka jingieit kaba sumar bad wad ia ka jingbha jong kiwei pat khem da khmih lynti bainong ei ei. Ka jingieit ka bymdon kyndon bad ka jingieit kaba aitilut. (loan 3:1-5; Rom 5:5; 1 Kor 13; Kor 5:14; Eph 5:2; Kol 3:14;1 loan 3:16-18).

2.      Ka jingkmen (Chara) – Ka jingsngewkmen kaba la pynshong nongrim ha ka jingieit, jingaiei, jingkyrkhu jingkular bad ka jingjan jong ngi sha U Blei. Ka jingkmen kaba mih namar ka jingngeit ha U Jisu kum U Blei bad ka jingim haka hima jong u. (Salm 30:11; 100:2; Rom 14:17; Phil 1:4,25; 4:4).

3.      Ka jingsuk (Eirene) – Ka jinglong jai jai jong ka dohnud bad ka jingmut jingpyrkhat kaba la pynshong nongrim halor ka jingtip ba kiei kiei baroh ki biang beit hapdeng jong ki bangeit bad U Blei kum U Kpa uba ha bneng. (lsa 9:6; loan 14:27; Rom 15:33; Phil 4:7; 1 Thess 5:23; Heb 13:20).

4.      Ka jingiaishah (Makrothumia) – Ka jinglah ban shah ia ki jingeh, jingjynjar, ki jingmong, jingshitom, jingshah krenbeiñ ne shah kynnoh khlem da kylli jingkylli. Ka jinglong kaba suki ban bitar bad suki ban noh mynsiem ne duh jingkyrmen. Ka jingiaineh haduh ban da jop. (Louk 18:1-8; Eph 4:2; 2 Tim 3:10; Heb 12:1).

5.      Ka jingsbun (Chrestotes) – Ka jinglong jai jai kaba paw ha ka jingleh sbun ia kiwei. Ka jingbymkwah ban pynmong ne pynsngewsih ia kiwei (Eph 4:32; Kol 3:12; 1 Pet 2:3). Ka jingsbun kaba pynmih ia u soh uba thiang, ka lyngkor U Trai ka long kaba jem bad ka bym pynmong satia (Math 11:30).

6.      Ka jingbha (Agathosune) – Ka jingshitrhem na ka bynta ka hok bad ka jingshisha bad ka jingisih ia ka jingsniew; ia kaba la ban pynpaw ha ki jingsbun bad ka jingsneng pynbeit ia kiba kynriang (Math 21:12, 13). Ka jingkwah ba kiwei kin bha bad kaba leh ei ei ban pynbha ia ki (Rom 15:1.4; Eph 5:9; 1 Thess 2: 11).

7.      Ka jingiaineh (Pistis) – Ka jinglong kaba lah ban shaniah; ka jingskhem, bad ka jingiaineh kaba khlem kylli jingkylli sha uno uno uba ngi la kular, aiti bad shaniah (Math 23:23; Rom 3:3; 1 Tim 6:12; 2 Tim 2:2; 4:7). U Blei jong ngi u long uba lah ban shaniah bad uba iaineh, um ju kylla (1 Thess 5:24).

8.      Ka jingjemnud (Prautes) – Ka bor synshar halor lade bala bynrap lang da ka jingkhlaiñ bad jingshlur. Ka jingpyndem lut bad ka jingsngewrit kaba shah hikai. Kane ka jinglong ka kren ia u briew uba lah ban bitar ha ki khep ki khep bad uba kloi ban pynrit bad pyndem ialade khlem ka jingiapyneh. (2 Tim 2:25; 1 Pet 3:15).

9.      Ka jingsynshar ialade (Ekrateia) – Ka jinglah ban long kynrad ne synshar ia ki jingkwah la jong khamtam ha ka shongkha shongman. Ka jinglah ban teh lakam ialade ha ka bam ka dih bad ha ka jingkwah brai ka doh. Ka jinglong-adkar ha ka bam ka dih kaba ialam sha ka jingkhuid. (1 Kor 7:9; 9:25; Tit 1:8; 2:5).

Ia u soh la ju ioh na ki tnat, U Jisu u ong, "Ma nga, nga long u dieng sohwaiñ uba shisha...ma phi kitnat." (loan 15:15). Ngi dei ban don ka jingiadei kaba im, kaba dap jingieit bad kaba iaineh bad U Trai lada ka dei ia ngi ban pynmih bad sei ia u soh ba shngiam jong U Mynsiem khnang ba kiwei kin ioh jingkyrkhu.

KI JINGKNIA KIBA SHISHA

(Mr K. Wankhar)

Kawei na ki jingknia bakhraw tam ba U Blei u la knia ka long ba u la aiti noh ia la u khun ba la kha marwei, U Jisu Khrist, halor ka diengphna. “Naba U Blei U la ieit katta katta ia ka pyrthei, katba u la aiti noh ia la u khun ba la kha marwei.....”(Ioannis 3:16).  U Blei u la ai ia ka jingai kaba bha tam ia ngi ki briew kumba u la ong, Ki jingai babha bad ba janai baroh ki wan na U Blei (Jakob 1:17), kumta u khmih lynti ruh ba ma ngi ngin ai ia ki jingknia kiba shisha sha U.

Nyngkong eh ngi dei ban sngewthuh ba U Blei un ym pdiang satia ia baroh ki jingknia. Ki jingknia ki bym pynsngewbha ne pynhun satia ia U. Ia ki jingknia jong u syiem Saul la kyntait da U Blei namar ki ia bujli noh bad kaba leh ia ka mon jong u (1 Samuel 15:1-9,22). U Blei um pdiang satia ia ki jingknia jongngi katba ngim pat iasuk bad la u para (Matt 5:23-24) bad Un ym sngewbha satia ia ki jingknia kiba shukor kum ki jong u Ananias bad ka Saphira (Kam 5:1-10).

Ki jingknia kiba shisha bad kiba pynsngewbha ia ka dohnud U Blei ki ai ia ka jingkmen bad ka jingsuk ha ka jingim jongngi. Ka don ruh ka bainong bymjukut ba U Blei u la tyngkai na ka bynta jongngi.

1.      KA JINGKÑIA KA JINGKOHNGUH: Haba U Blei ula wallam noh arted ia ki khun Israel na ka ri Egypt, um kwah satia ia ki jingknia jong ki da ki masi ne ki langbrot, hynrei da kawei pat ka jingknia. Kata ka long, “To shahshkor (kohnguh) ia ki ktien jongnga.” (Jer 7:23). Kane ka dei ka jingknia kaba shisha. U Saul namar ba um shym la kohnguh ia U Blei, u la shah kyntait noh na kaba long syiem, namar, ...kaba kohnguh ka khambha ban ia ka jingknia bad kaba shahshkor ban ia ka khlein ki langsohmoh (1 Samuel 15:22). U syiem David u la pynbna ia kane u la ong, “Ia ka jingknia bad ka jingainguh mem sngewbha, me la plie ia ki shkor jong nga (Salm 40:6).” Hato ka jingkohnguh ka ioh jaka ne em ha ka dohnud jongngi.

2.      KA JINGKÑIA KA JINGIAROH BAD JINGAINGUH: U Blei u sngewbha ban pdiang ia ki jingiaroh bad jingainguh jong ki khun jong u. U ieit ban shong ha ki jingiaroh jongngi (Salm 22:3). Ka long kaba suk ia ngi ban iaroh ia U Trai ha ka por jong ka jingkmen ne haba ngi manbha ha baroh ki liang. Hynrei ka long kaba bha ruh ban iaroh bad ainguh ia u ha ka por jong ki jingeh bad ki jingtynjuh. Ka long ka jingknia kaba shisha bad kaba dianghun hakhmat U Trai. U Job, haba u la mad ia ki jingtynjuh kiba khraw, u la phai sha U Trai bad pynbna, “U Trai uba ai bad U Trai uba shim long ba la kyrkhu ia ka kyrteng U Trai (Job 1:20-22).” Kane ka long uwei na ki shabi ban jop ia u soitan. Ha ka por jingjynjar to ngin ialeh kmen, iaroh i’U Trai Halleluiah Amen!

3.      KA JINGKÑIA KA JINGIEIT: U Jisu u ong, “Men ieit ruh ia U Trai uba U Blei jong me da ka dohnud jongme baroh, bad da ka mynsiem jong me baroh, bad da ka jingmut jong me baroh, bad da ka bor jongme baroh (Markos 12:30).” Kane ka long kham kor ia ki jingainguh thang bad ia ki jingknia baroh. U Blei u kwah ia ngi ba ngin buh noh ia ka bor, ia ka jingmut, ia ki jingsngew jongngi baroh ha ka duwan. Ka jingieit ka long ka jingpyndep noh ia ka hukum (Rom 13:8-10). Kane kein ka dei ka jingieit kaba U Blei u dawa na ngi.

4.      KA JINGKÑIA IA KI ISAAK JONGNGI: “...To shim mynta ia la u khun, u khun marwei jong me kein, u Isaak, ia uba me ieit eh, to khie leit ruh sha ka ri Moraiah, bad to da kñia ia u hangta...” (Jen 22:2). U Isaak u ieng na ka bynta kiei kiei kiba ka dohnud jong ngi ka ieit eh. U Blei u la tynjuh ia u Abraham la u kham ieit ia U ne ia u Isaak bad ka jingkohnguh jong u ban knia ia la u khun ka la long ka jingjop kaba khraw pyrshah ia u soitan. U Blei u khot ruh ia ngi ba ngin knia noh ia ki Isaak jong ngi sha U Trai kaba long ka jingknia kaba shisha.

Namarkata, ka long ka kabu kaba khraw ia ngi ban kyntiew ia kine ki jingknia sha U Trai naba kin long kum ki jingiw kiba iwbih kumba ki jingknia U Trai Jisu halor ka diengphna ki la long ki jingiwbih hakhmat U Blei u Kpa (Eph. 5:2).Amen

KI LAI JAID KI KYRDAN JINGLONGBRIEW

(Pastor S. Swer)

Ha ka Kospel u Loukas 15:11-32 la thoh ia ka pharshi shaphang u khun sarong awria, u khun nyngkong bad u kpa. Ha kine ki lai ngut: ngi lah ban iohi ia ki lai jaid ki kyrdan jinglongbriew.

Hynrei haba la wan une u khun jong me, uba la bam duh ia ka jingim jong me bad ki nuti, me la pyniap na ka bynta jong u ia uta u khun masi ba la pynsngaid. Uta u la ong ia u, ko khun, ha la ka sngi me don lem bad nga bad kiei kiei baroh ki jong nga ki long ki jong me. Te ka la dei ban ialehkmen bad ban ialeh sngewbha: naba une u para jong me u la jah noh, te la shem pat ia u.

1.      Une u kpa u long ka dur ia U Blei u Kpa ba ha bneng uba dap da ka jingieit ia baroh ki nongpop kiba la jngai noh na U Blei.

2.      Une u khun sarong awria u long ka dur jong ki khun U Blei bad ki nongpop kiba la jah noh na khmat U Blei.

3.      Une u hynmen nyngkong u long pat ka jong dur  ki khun U Blei kiba ym don ia ka jingieit bad jingsngewsynei ia ki mynsiem kiba la jah noh na khmat U Blei. Ki trei shitom bad ki iaineh tang na ka bynta ialade kim leh kmen haba ki nongpop ki phai sha U Blei ban ioh jingpynim.

Ha u Loukas 15:32 la thoh shaphang ka jingiadei u kpa bad u khun sarong awria: ka long ka dur ia ka jingiadei U Blei u kpa bad ki mynsiem briew kiba la jngai noh na U Blei uba ieit ia ki. “Te ka la dei ban ialehkmen bad ban ialeh sngewbha naba une u para jong me u la long uba la iap, te u la im pat, bad u la long uba la jah noh te la shem pat ia u”

Kumba iap u khun sarong awria, kumta ruh kita ki briew ki bym don ka jingieit Blei ha ka dohnud bad ki bym don ka jingiadei ba im bad U Blei uba ieit ia ki: ki long kiba iap, ba la pyniakhlad noh ia ki na U Blei.

Haba don ka jingiap ki baieit bathoiñ don ka jingiakhlad don ka jingpaid dohnud. Ha ka juh ka rukom U Blei U Kpa uba ieit ia ki nongpop u pait dohnud haba ki pop ba ki briew ki leh ki pyniakhlad noh ia ki na U Blei (Isaiah 59:2). U Blei u pait dohnud na ka bynta ki briew namar ka bainong jong ka pop kaba ki briew ki leh ka long ka jingiap: ka dei ka jingpyniakhlad noh ia ka mynsiem jong ki sha ka jaka bym don jingiashem shuh bad U Blei. Kata ka dei ka dujok. Dei kata ka jingieit U Blei kaba pynlong ia u, ba un phah ia U Jisu ban ieit ia ngi ki nongpop bad ban iap iapli ha ka diengphna na ka bynta ki pop jong ngi (Rom 5:8).

Kumba u khun sarong awria u long uba la jah noh na khmat U Blei, ki briew ruh ki long kiba la jah noh na U Blei, wat haba U Blei u dap ia ki jaka baroh ha bneng bad ha khyndew. Ki wad ia la ki jingkwahbrai basniew jong ka pop bad kim wad ia U Blei. U Jisu u ong ia ki Pharisi: “Kine ki briew ki wan ha nga tang da ki rymmiang shyntur hynrei ka dohnud jong ki ka jngai noh na nga. Wat haba ki don ha ïingmane Blei hynrei ia ka dohnud jong ki la pynjngai bah na U Blei namar ba ki ieit ia la ki jingkwah basniew jong ki bad kim ieit ia U Blei. Ki jah noh na U Blei wat na kata ka jaka ba don U Blei.

Bun bah ki briew ki jah noh na U Blei ha ki jingkwahbrai jong ka doh bad ki jingkwahbrai ki khmat, ha ki jingbamsap, ha ki jingklim-awria, ha ka jingshun, ka jingtuh, jinglamler. Bun bah ki jah noh ha ka jingsngewniam bad jingsngewhok ia lade khlem kylla bamut bad khlem jingpynim. Don kiba jah noh ha ka jingsngewbiang ia kiei kiei ba ki don khlem ka jingkylla bamut.

U Blei u kwah ia ki khun jong u, ban long kum u kpa jong u khun sarong awria. Kumba u kpa u sngew ia ka jingpait dohnud jong ka jingiakhlad na u khun sarong awria: kumta bangin sngew ia ka jingpait dohnud jong U Blei ia ki nongpop ba la jah bad ba la pyniakhlad ia kina U Blei. Ban duwai na ka bynta jong ki bad ban wad ia ki bad ban pynphai ia ki sha ka jingiasuk bad U Blei da ka jingiap U Jisu halor ka diengphna (Rom 5:9-10).

U kpa u ong ia u khun nyngkong “Ko khun ha la ka sngi me don lem bad nga bad kiei kiei baroh ki jong nga ki long ki jong me” (Louk 15:31). Ha ka juh ka rukom lada ki khun U Blei ki wad ia U Blei bad ki iaineh ha u haduh kaba kut kiei kiei baroh ki jong U Blei ki dei ki jong ki. Une u khun nyngkong um kmen haba wan phai u para sha ka jingiadei ba im bad u kpa. Hynrei ngin long kiba kmen haba ki nongpop ki wan phai sha U Jisu, dei tang lada ngi long kiba duwai bad ngi wad ia ki.

BAD PHIN LONG KIBA LA SHUN

DA KI KYNJA BYNRIEW BAROH – MAT 24:9

(Teacher L. Sohkhlet)

Manla ka sngi ki khubor ki iathuh ia ka jingban beiñ, pyniap beiñ ia kita ki bangeit U Jisu. Kane kam long shuh ha ki katto katne ki jaka pyrthei, hynrei i kumba ka lyer ka beh ba kane ka jingpyrshah bad ka jingpynshitom beiñ kan sa long salonsar shi tyllup ka pyrthei. Lada ka jingwan ka jong U Trai Jisu kan dang shimpor, namar ym don ba tip ia ka sngi ne ia ka por ka lah ban wan jia ka jingkynduh jingeh ba mar met jong baroh ki khun U Blei. Wat hangne ha ki jaka ki jong ngi ruh ki kdew sha kata ka lynti.

Haba i kumba kan long kumta kiei ki jingjia ba U Jisu u la iathuh ba kan don ka jingthut, ka jingsngewmong kaba khraw namar ka long kaei kaei ka bym shym da khmih lynti (Mat 24:10). Kiba bun kin buh shibun ki jingkylli ia U Blei, kin sngewthut ia U Blei da kaba pyrkhat ba U Blei um leh eiei, um sngewlem lane imat U Blei um don. Haba ki jingeh ki wan ki wanrah ruh ia ki jingiakynnoh bad ka jingshet-kylla bad ka jingiashun ka long kaba sngewphieng ban pyrkhat kiba bun kin nym shitrhem shuh ban shakri ia U Trai. Hynrei U Jisu um shym kular tang ia ka jingsuk ba kynja pyrthei hynrei u la iathuh lypa ia ki jingeh ba ki briew kiba bud ia U kin ia kynduh. Ha ki sngi ba U Trai u dang don ha ka pynthei, kiba bun ki briew kila ia bud ia U. Hynrei don kiba bud ia U Trai Jisu namar ba ki ioh jingpynkhiah, don namar ba ki iohi ia ki kambah, don namar ki jingsngew iahap ia ki jinghikai bad kumta ter ter. Hynrei ynda ki jingkren jong u kim iahap bad ka jingmut bad ka jingangnud jong ki, ki iehnoh na kaba bud ia Trai Jisu (Ioannis 6:66). Ki ba bud ia U Trai Jisu na ki daw ba shimet, ki jingpyrkhat ki lah ban kylla dien noh na kaba bud ia U Trai Jisu. Ka jingbymlah ban pdiang ia ki jinghikai ka lah ban long kawei ka daw bah jong ka jingthut.  Ka jingbym suhthied, ka jingbymngam jylliew ha ka ktien U Blei, ka long kawei ka daw bah jong ka jingthut (Mat 13:21). Kiba pdiang ia ka ktien U Blei tang ha ka sla khlem pynngam jylliew shapoh ka dohnud lada wan ki jingeh ki lah ban sngewthut ong ka ktien U Blei.

Hapdeng ki jingtynjuh ki bakhraw kiba lah ban bat ia ka jingngeit ha U Trai Jisu, dei tang ka kynhun kaba khyndiat eh. Kane ka kynhun kadei ka kynhun kaba don ar tylli kiei kiei kiba kyrpang ha ka jingiadei bad U Trai Jisu.

Kaba nyngkong, kiba ioh ia ka jingpynpaw aiu U Khrist u long. U Jisu u lah kylli ia ki khadar ngut kumno ki briew ki ong shaphang jong U. Lah ai ka jingbatai kumno ki briew ki ong ne tip shaphang U Trai Jisu. Don kiba ong u long u nongiathuhlypa bad kumta ter ter. U Jisu u la kylli kumno pat ki la iohi ia U. U Petros U la jubab ba U Jisu u long U Khrist U khun U Blei u ba im. U Jisu u la ong ba kane ka dei ka jingpynpaw ka jong U Blei (Mat 16:13-17). Kine ki long ki jingiohpdiang ia ki jingpynpaw ia ka jinglong trai U Jisu. Ki la ngeit ia kato ka jingpynpaw bad ki la phla ha U Jisu ia kaba ki la ngeit. Dei kaba ngeit bad kaba phla ba ngi ioh ia ka jingpynim. U Jisu u la ai ia ka jingkular ba un tei ia ka balang ka ban iaineh skhem kaba ka dujok kan nym lah ban pynkhynñiuh ia ka. Kita kiba ioh ia ki jingpynpaw ki bangeit bad phla ia kata, kin long kiba skhem ba yn ym lah ban pynkhih.

Kaba ar, kiba ioh ia ka jingpynpaw ia kaei kaba U Trai u kren. U Jisu u la kylli ia ki khadar kaei kaba la pynlong ia ki ban bud ia u, wat haba bun baroh la jan phaidien. U Petros u la ia thuh, Me me don ka ktien ka jingim bymjukut. Hangne ka pynpawba U Jisu u don ia ki ktien ki jong ka jingim (Ioannis 6:68). Kita ki ba ioh jingpynpaw bad ngeit ha ka jinglong Blei U Jisu bad ba ka jingim ka don ha ka kien U Blei kiba lah ban iaineh wat hapdeng ki jingeh kiba bun.

Hooid wat ki synran U Jisu kiba la ioh ia ki jingpynpaw bad kiba la ngeit ki la phaidien mynba ia U Trai Jisu la shah sahnarphna. Hynrei ka jingmihpat jong U, ka la pynthymmai biang ia ki jingngeit jong ki ha U Trai Jisu. Dei ka jingmih pat U Trai Jisu kaba pynskhem ia ki nong bud jong u. Namarkata to iengskhem ha ka jingngeit ha u Jisu Khrist wat lyngba ki jingia kynduh ia ki jingeh, ki jingshah pynshitom bein, jingshah kyntait bein, ki jingshah kren bein, wat ki jingshah pyniap ruh na ka bynta ka kyrteng jong U. Ka Baibl ka ong ngi long tang ki sohshnong bad ki nong leit lynti riewblei ha ka pyrthei (Heb 11:13). Amen

TO ÏENG, TO TYNGSHAIÑ– Isaiah 60:1

(Deacon A. K. Khongsdam)

La kumba 15 snem ei ei, khamtam ha ki miet shai bnai, nga ju mih shabar, nga khmied la ki khmat sha bneng bad duwai jur sha U Blei, “Trai to pynlong ïa nga ym tang kum u ‘tiewsngi hynreikum u tei u bnai hi. Dei haba nga khmih sha Me, Me, Me ïoh ban tyngshaiñ halor jong nga bad kumta ngan phalang itynnat ïa ka burom syiem jong Me.”

Ha kawei ka sngi, nga kyndit bynriew ïa la ka jingduwai bad kata dei haba nga kynmaw ïa ka por ba ngi dang ïa khynnah rit ha shnong. Lehse, khamtam ha nongkyndong jong ngi, ngi ju sakhi ïa ki step ba la don ka jingbob jingthem ki top um, ki dabor, ki khiew um, ki tin bad baroh kiba kham pynmih jam ka jingsawa ha baroh kawei ka shnong. Bad ngim ju da bynnud eh ïa ki. Naduh ki ba la lah ban tied tin la kyrsiew ïa ki na ki jingthiah ba hap ban khie ban ïarap namar ‘LA BAM HYNROH U BNAI’.  Ka shnong ka sawa, ka win hi ir da ka jingsawa jong ki tiar sawa ba la tied shitrhem ban ïakhun pyrshah ïa ka HYNROH kynsha kaba thmu ban nguid im nguid tylli ïa u bnai bapli. Don ka por ba ïajop don ruh ba ïa shah rem.

Kumno bam hynroh u bnai? Ka pyrthei ka tyllun (revolves) ïa ka sngi katba u bnai pat ïa ka pyrthei. Haba ka pyrthei ka wan ïeng hapdeng jong ka sngi bad u bnai (Sngi-Pyrthei-Bnai) ha kata ka jingïatyllun, u bnai jlang u rung bad rieh tngen ïa lade ha ka jingdum ba la shat da ka pyrthei. Ïa kane ngi khot ka bam hynroh u bnai. U nong pynshai ïa ki miet ba dum jong ka pyrthei, mynta, ïa lade ruh u kylla dum lang noh.

U Blei U la khot, U la pyllait bad pynkynriah ïa ngi na ka jingdum bad ka bor jong ka sha kata ka jingshai baphylla, sha ka hima jong U Khun ka jingieit jong U (1 Pet 2:9, Kol 1:13). Ngi long ka jingshai jong ka pyrthei bad ka shnong kaba halor lum (Mat.5:14).

Hynrei haba ka jingim ki khun Khristan (u bnai) ka tyllun sawdong ïa ka pyrthei bad ma ka ka ïoh lad ïoh jaka ban phrung hapdeng ma ki bad U Blei (ka sngi) jong ki; kata ki shah bam hynroh noh. Kaei kaba mih nangta? Mih ki sur shitrhem ba sawa siw siw saw saw ha ki syrdeng ki kynroh, ki ïew ki hat, ki lynti ki syngkien, para bym ju ïa rung ïa mih ruh mynta ki syrwet ïa rung ïa mih bym ithuh ithaw shuh; la ïa knieh phrung thliew satellait ki siknal hangtei ha suiñ- khring khring khrang khrang pah ki tyndong batshkor (nang ïa thap kti kyndeh mynsiem ki kti sekhon kompani)... “Hei ito, ito te, phi tip em, phi tip em...sh sh..tang ha phi ho wat ïa thuh briew... ito phi tip em, i la lah shah bam hynroh!”

Katno kaba jah burom, katno kaba ngi kheiñ dew thala ïa la ka jutang kaba ngi la ïateh bad la U Nongpynim ba kordor!  Ki bym pat pdiang ïa U Trai Jisu ñiar eh ba kin pule Bible hynrei ma ngi ngi dei ka baible jong ki. Ki tip ïa U Trai Jisu da ka jingshai ba ngi phalang sha ki bad haba kum ki Khristan ngi im shisha kum ki Khristan, to ngin ïa sngap ka ei ba ki ong, “Dashisha ka jingshai ka long kaba thiang, bad ka long kaba sngewbha ban khmih ïa ka sngi” Eklesiastes 11:7. Katba U Jisu U dang don ha kane ka pyrthei U la long u Jingshai jong ka pyrthei; hynrei ba U la dei ban leit noh sha la u Kpa, U ong bad kdew sha nga bad phi, “Phi phi long ka jingshai ka pyrthei, ... pynshai ïa baroh kiba ha ka ïing (pyrthei). To pynshai kumta ïaka jingshai jongphi hakhmat ki briew, ba kin ïohi ïa ki jingleh babha jongphi bad ïoh ïaroh ruh ïa U Kpa jong phi uba ha ki bneng” Mat. 5:14-16.

Kumta, kum ki khun ka jingshai bad ki khun ka sngi, ki bym dei na ka miet ne jingdum, “To ngin ïa khmih bha te kumno ngi ïa ïaid, ym kum ki bym stad, hynrei kum ki ba stad; da kaba siewspah ïa ka por naba kine ki sngi ki long ki ba sniew” Ephesus 5:15-16. Da ka bor ka jingai ei jong U Trai Jisu, to ngin ïa kut jingmut ha lade hi marwei marwei ba naduh mynta ka sngi, ngan mih noh na ka jingdum, ngan ïehnoh ïaki jingbrai ka pyrthei baroh hynrei ngan tyngshaiñ noh kum ka sngi haduh kaba janai ka sngi hooid haduh ka Hima U Kpa ha Bneng ban pyndon burom ïa Uta U ba la siewspah ei ïa nga (Prob. 4:18, Mat. 13:43), AMEN.

NGIET HA KA JINGDAPBIANG JONG U KHRIST

(Mr. Victor Reuben Wanrap)

U Quintus Horatius ba la ju tip kum u Horace ha ka jingthoh jong u, u ong “Ai ba uta u ba dapbiang un nym pan-kwah shuh”. Ia kane ka jingthoh lah ruh ban ong iaka jingim khristan jong ngi,  ha kaba lada ngi ngeit ba u Jisu u long uba dapbiang ia ngi ngim dei shuh ban peit sha kiwei pat. Lada ngi peit bha sha ka jingim khristan jong ngi pat, kaba sngewsih ka long ba bunsien ngi ju phla ia kane tangba ngim shym la pyntrei kam ia kaei  kaba ngi phla. Ha kiba bun ki bynta jong ka jingim jong ngi, ngi pyrshang pynban ban pynkylla ia U Blei kat kum ka jingkwah jong ngi. Hynrei kum ki nongbud U Khrist ngi dei ban im ka jingim kaba aiti lut ha ka jingdapbiang ba pura jong U Jisu Khrist ban yn ym ikwah ne wad pat sa da kumwei pat. Wat la hapdeng ki jingeh, jingshitom ne jingduna ngi dei ban bat skhem iaka jingdapbiang jong U Khrist ha ngi.

To ngin peit aiu ba ka ktien U Blei ka kren ia ngi ha kane ka bynta. Lada ngi phai sha ka gospel U Ioannis 6:1-15, ka iathuh ia ngi shaphang ka kambah kaba U Jisu u bsa ia ki san hajar da ki san tylli ki kpu bad ar tylli ki dohkha. Lada ngi pule lut iaka lynnong baroh kawei ngin iohi baka matpdeng jong kane ka lynnong ka long ba “U Jisu u long U kpu ka jingim”, bad ka jingdapbiang baroh ki briew jong u. Ha kine ki dkhot, U Ioannis u pyni ia ngi ki nongpule iaka jingdapbiang jong U Khrist bad kumno ngi dei ban leh ia kane ka jingdapbiang.

Ngi lah pat ban kylli ia lade “kamut aiu ka jingdapbiang ka jong U Khrist?” Hynrei ka jingkylli ka kham dei biang ka long, “kaei kaba ka jingngeit ha U Blei ba dapbiang ka dawa na ngi?”

Lada ngin peit bniah na kine dkhot ngin iohi ba ban ngeit ha ka jingdapbiang jong U Khrist, ngi donkam ban:

1.      Wad ia U namar Uei U long: Lada ngin pule ha baroh ki saw Gospel shaphang ka jingiathuh khana ia kane ka kambah, ngi lah ban kham sngewthuh kham bha ia kaei kaba la jia ka ha kato ka jaka. Namar ka jingbun briew eh, U Jisu ula kwah noh ban don ha ka jaka bakham kynjah na U paidbah ba bud ia u, te kumta u lah kynriah noh ia lade sha u lum. Te katba u don ha u lum u la iohi  ia u paidbah ba bun ba wan  ban bud ia u bad bun na ki, ki la wan namarba ki la shongshit ban tip khambha shaphang une u briew. Hooid, wat la kam don kano kano ka jingbakla ban wan bud ia U Jisu bankham tip bha shaphang jong u, hynrei ka jingduna ha kane ka jingbud jingshongshit ia U Jisu namar ki kambah ki jong u, ka long ba u paidbah u peit sha U Jisu tang kum u nongleh jadu myntor ba pynbyrngia bad ruh kum u nong ai dawai balah ban iarap ia ki.

Ki dkhot 28-30 ki kham batai shuh shuh shaphang une u paidbah bad ka jingbud ia U Jisu.

1)      Ki wan tang ban ioh eiei na bynta ka jing donkam ia lade (materialistic): U Jisu u ong  “Shisha shisha nga ong ha phi, phi wad ia nga, ym naba phi la iohi iaki kambah, hynrei naba phi la iabam na kita ki kpu, bad phi ia kdang”

2)      Ki wan da ka jingsngewlah jong ki ban leh (legalistic): dkt 28, “kaei ngin leh, ba ngin ioh minot ia ki jingleh jong U Blei?

3)      Ki wan tang ban leh sngewbha ha ka jingiohi ia ki kam ba phylla (sensationalist): dkhot 30, “namar kata ki la ia kylli ia u, Kaei ka dak phyla ba me leh te, ba ngin iohi bad ba ngin ioh ngeit ha me?” Kaei kaba me leh? Ki nongbud ki la wan tang ban shu sngewbha ha kaei kaei kaba ki iohi phyla.

Ha baroh kine ki jinglong ki jong ki, ngi iohi ba ki la wan ha U Jisu tang naka bynta ialade. Wat la ka long kaba dei ban bud ia U Jisu, hynrei lada ka jingbud jong ngi ia U ka long tang kum une u paitbah, ngi hap sngewthuh ban pynthymmai iaka jingbud jong ngi ha U.

La don ha kawei ka sngi hakaba uwei u rangbah balang u la kylli ia uwei na ki riewngeit ka balang, ban ong “balei ba phi ju wad ia U Blei? Uta u riewnget u la jubab ia u da kaba ong, “nga ju wad ia U Blei lada ngam shym la ioh ia kaei kaba nga donkam, bad ngam iohi lad pat da kiwei pat ki lad ban ioh iaka jingdonkam jong nga.”

Ia kane ka juh ka jingkylli lah ruh ban kylli Ia ngi. Hato ngi long kum u ne u paidlang ba bud ia U Jisu ban ioh eiei  ialade ne ha to ka jingbud jong ngi ka long shisha tang ban ioh ia U hi.

Ka jingngeit jong ngi ba U Jisu u long u ba dapbiang shisha ka nym dei ban pynlong ia ngi ban kwah da kiei kiei kiba tlor noh tang shiteng por, hynrei ka dei ban iarap ia ngi ban thrang beit ia u Jisu kum ba U long hi.

2.      Ithuh ia U kumba U long:            Ha ka dkhot ba 5-6, ngi iohi ba U Jisu u kylli ia u Phillip, naei ngi lah ban ioh thied kpu? U la kylli khnang ia kane ban tynjuh ia u. Kane ruh ka ju jia ruh ha ka jingngeit ka jong ngi ha kaba u Khrist, shwa ba Un leh ka kambah ha ka jingim jong ngi, U ju tynjuh ia ngi. U ju tynjuh ia ngi ban i thuh hangno ka jingngeit jong ngi ka don. Kaba sngewsih pat, ka long ba u Phillip u la jubab pynban da ka jingduh jingkyrmen. U lah klet noh ban ithuh ba u khun U Blei u don ha syndah jong U wat hapdeng ka jingduna ka jingbam. Ia ka jingithuh ba U Khrist U long u khun U Blei la kah matlah noh da ka jingduna bad ka jingeh hakhmat jong u.

Bun ruh na ngi, ngi lah ban pyniasyriem ialade bad u Phillip. Ngi ju iohi bad ioh mad ruh ia ki kambah jong U Blei, hynrei bun sien ngi ju klet noh haba la kah matlah noh ia ngi da ki jingeh bad jingialeh ha khmat jong ngi. Ngi duwai, ngi kyrpad na U, hynrei ngim ithuh iaka jinglah ka jong U hapdeng ka jingbun ki jingkwah malade, ka jingeh bad jingialeh ki jong ngi, ngi long matlah noh ban ithuh ia U Khrist kumba u long hi.

3.      Shaniah ha U, ha ka jinglah jong U: Ha ka dkhot ba 8- 13, ngi iohi pat ba u Andriw u la wanlam ia uwei u khynnah sha U Jisu  bad u la ong, “don uwei u khynnah uba don san tylli ki kpu barli, bad ar tylli ki dohkha, hynrei kita ki long aiu hapdeng katne katne?”.  Bun na ngi ruh kum ki nongbud U Jisu ngi lah ban pyniasyriem ia lade bad u Andriw. Ha kaba ngi iohi ia ka jingkhang ba plie khyndiat baka kambah kan trei kam, hynrei ngi phaidien noh na ka jingngeit ba U Trai u lah ban leh ei ei wat na I ba rit eh ruh haba ngi peit noh sha ka jingeh hakhmat jong ngi.

Kane ka kambah ba U Jisu u la leh, ka pyni ruh ia ngi ba U Blei u lah ban kylliang noh iaka jingduk jingkyrduh sha ka jingdap ba pura. Haba U Blei u lah ban pynmih kpu bad dohkha naka bym don eiei, balei pat ngin shaniah ha uwei pat. Ha kino kino ki jingduna ne jingeh ba ngi shem ngi dei ban ngeit ba U Blei u dang long hi ma U Uba dapbiang ia ki jingdon kam ki jong ngi.

4.      Bud ia U namar ka mon jong U: Ha ki dkhot ba bud pat, ngi iohi ba haba ki paitbah ki lah wan ban pynlong Syiem jubor ia U, U Jisu u la kynriah noh na ka jingdonryngkat jong ki. U paidlang u kwah ban pynlong syiem ia U Jisu kat kum ka mon jong ki hi.  Dei ha kane ka juh hi ka rukom ba ngi lah ban ong ba U Jisu um sngewbha lada ngi pynlong syiem ia U tang ha ki kyndon ki jong ngi. Ka jingkwah U Jisu ka long ba ka mon jong u kan long kaba synshar ha ka jingim jong ngi ym ka jingsngew ne jingkwah jong ngi.

Kumba ngi la iohi hangne shaphang ka jingdapbiang ka jong U Jisu bad kaei kaba kane ka jingngeit ka pan na ngi, ngi sngewthuh ba U Jisu u dei ban long uba thrang eh ha ka jingim jong ngi, ym ia kiwei kiwei pat. U dei ma u uban long uba nyngkong eh ba ngi donkam, uban long na dong sha dong ka jingdonkam ka jong ngi bad u ban long ruh u nongpyndap iaka jingdonkam jong ngi. Te kumta ka jingkyntu ia ngi ki nongbud jong U ka long ban ngeit iaka jingdapbiang U Khrist ha ka jingim jong ngi la ha kano kano ka jingiakynduh ne jingiashem ka jingim. Ha baroh ki jingim ki jong ngi, ngi dei ban wan sha U namar - Uei U long, ithuh ia U, Shanniah ha U bad bud ia U kat kum ka mon jong U. AMEN

KI KHUBOR KHRISTAN NA KYLLENG PYRTHEI

Thung ki ISIS ia ka khynnah kynthei ba 12 snem ban khrai khlieh bad phasi briew: Ka khubor na Nineveh bala ioh dang shen ka la iathuh ba ka dei ka sien kaba nyngkong eh ba ki ISIS ki la pynkhamti ha ka khynnah kynthei ban leh ia ka kam pyniap da kaba phasi, siat pyniap bad khrai khlieh ia ki briew kiba la shah rai pynrem ha ki ISIS. Kane ka khynnah kaba dang 12 snem ka arta na Mosul kaba don ha Iraq dang shen la aiti ia ka ban pyniap ia ki 5 ngut ki kynthei kynthup ia kawei ka doctor kaba la kyntait ban sumar ia ki shipai ISIS kiba mynsaw na ka jingshah ther bomb ha ki ri ka pyrthei.

La ong ba ki ISIS mynta kila ialeh katba lah ban pynrung shipai da ki khynnah rit bad pyntur ruh ia ki ha ka jaka kaba na khmat tam ha kano kano ka jingiakhun bad ki nongshun jong ki.

La pynkhreh ban khang noh ia ka jingialap Gospel shabar iingmane ha Russia: Katkum ka khubor ba la ioh lyngba ka Christian Headlines.com ba la pynmih ha ka 29^th June 2016 la ong ba shithup ki aiñ kila iaid shaphrang ban “pass” ha ka ïing dorbar thaw aiñ jong ka Russia bad kine ki aiñ kidei ki aiñ kiba teh lakam ia ka jingialap Gospel ha Russia. Katkum ka thymmei khubor na ka ChristianityToday.com la ong ba kine ki aiñ kin khang syndon ia kano kano ka jingialap Gospel shabar jong ka ïingmane. Khlem artatien kane kan ktah jur ia ka jingtrei mission, ia ka jingialap, jinghikai bad kiwei kiwei pat ki kam kiba iadei bad ka kam jop mynsiem.

Kine ki aiñ la ñiew ba ki dei kiba pyrkhing tam lada yn kheiñ naduh ka por jong ka Russia (USSR) ba mynshuwa ruh. Ia kine ki aiñ la dep “passed” lypa ha ki ïing dorbar thaw aiñ (Russia Legislative Bodies) ba la khot ‘Duma’ bad ruh na ka Federation Council.

Bun na ki nongialam kynhun Balang ‘Evangelicals’ na ki 7 tylli ki Balang ki la pynpaw ia ka jingsngewkhia bad ki la kyrpad sha ki Khristan shityllup ka pyrthei ban duwai ba u President Putin un leh ei ei bad ruh ba U Blei un trei phylla pyrshah ia kitei ki aiñ.

Kine ki aiñ la pynwan dur khnang na ka bynta ban pynkhlaiñ ia ka Balang Russia Orthodox kaba la ithuh bad kyrshan da ka sorkar. Bun bah ki nongialam Balang bad ki riewngeit ki kren pyrshah ia kane ka aiñ. Ki ‘Protestant’ ha Russia ki don tang 1% na ki nongshong shnong ha ka Ri.

Ia khun tyngeh u Pastor ha Colorado ban pynneh ia ki jingthoh (Advertisement) ha ki jaka ap bus: Katkum ka khubor ba la ioh lum lyngba ka Christian Headlines.com ba la pyllait ha ka 28^th June 2016 la ong ba uwei u pastor na ka Balang ‘Charis Christian Center’ ha Colorado Spring (USA) u ba kyrteng u Lawson Perdue u la ioh ia ka ‘Licence’ na ki bor pyniaid jong ka Mountain Metro Transit ban buh ia ki jingpyni (jingdro & jingthoh) ha ki ben shong jong ki jaka ap bus ha katei ka nongbah. Kane ka ‘licence’ kaba ai jingbit ia u pastor Lawson ban ‘advertise’ ia U Jisu ha ki jaka ap bus kan kut noh ha ka 7^th July 2016 hadien ba kala dep kut ia ka por ba la buh 3 snem.

Hynrei hapdeng kine ki lai snem ba la iaid kane ka jingialap lyngba ka ‘advertisement’ ha ki ben ap bus kila don ki briew kiba sngewpyrshah ia kane bad ki la ujor sha ki bor ba halor. Hadien ba la ioh ia kane ka jingujor ki bor ba halor ki la peit dien bad bishar bniah la kine ki aiñ kiba iadei bad ka Mountain Metro Transit’s Advertising Policies ki ia tyngkhuh ne em bad ka riti synshar (Constitution) jong ka ri America. Ka rai kan sa mih shen la yn shah biang ne yn kyntait syndon ia u pastor Lawson ban pynneh ia ka licence jong u. U pastor Lawson u la pyrshang katba lah ban pynneh ia kane ka jingbit (licence) kaba u la ioh mynshuwa ban ialap ia U Trai Jisu lyngba ki jingthoh ha ki jaka ap bus ha ka nongbah ba u sah.

U pastor Lawson Perdue u la kynthoh da kaba ong, “Ngi ngeit ba U Jisu u long ka khubor ba-bha bad ngi kwah ban iathuh ia kata sawdong ka imlang sahlang jong ngi.”